1. Buğday Tarımında Verimliliğin Artırılması
Buğday tarımında birim alandan yüksek verim alabilmek için, bitki gelişimin en kritik dönemi olan kardeşlenme ve sapa kalkma dönemi öncesi tarlanın toprak tipi, yağış durumu, ekilen çeşidin verim potansiyeli, yatma ve hastalıklara dayanıklılık durumu dikkate alınarak uygun bir azotlu gübreleme yapılması gerekir.
Buğday tarımında tavında iyi bir toprak hazırlığı, bölgeye uygun tohumlukların dekara uygun miktarda zamanında ekimi, toprak analizine göre gübreleme, görülebilecek yabancı ot ve hastalıklarla bilinçli mücadele yapılmadığında birim alandan istenen verimi almak mümkün değildir.
Ülkemizde birim alandan alınan buğday verimi 2006 yılı FAO istatistiklerine göre ortalama 215.2 kg/da iken dünya buğday verim ortalaması 280.4 kg/da civarındadır. Buna karşın ülkemizde yıllık yağışın 600 mm civarında olduğu Trakya bölgesinde dekardan alınan buğday verimi 429.0 kg/da ile batı komşularımız Yunanistan’ın 226.1 kg/da, Bulgaristan’ın 340.2 kg/da’ın üzerinde olması sevindiricidir. Ancak Fransa’da yapılan buğday tarımında alınan 674.0 kg/da ortalama verime göre Türkiye’nin verimi çok düşüktür. Ülkemizde düşük olan bu ortalama buğday verimini, çiftçi şartlarında alınacak bazı modern yetiştirme tekniği önlemleri ile dünya verim ortalaması seviyesine çıkarmak mümkün olabilir.
Araştırmaya dayalı modern buğday yetiştirme tekniklerini ülke genelinde başarıyla uygulamaya aktarma suretiyle verimliliği artırmak amacıyla yapılabilecek bazı yetiştirme tekniği önerileri aşağıda verilmiştir. Bunlar;
• Yörelere göre buğday ekilecek tarla toprağında çok gerekli olan rutubeti muhafaza edecek azaltılmış toprak işleme sistemleri gibi teknikleri kullanarak tavında, mümbit bir tohum yatağı hazırlanması,
• Toprak analizine göre doğru gübrelerin, doğru zamanda ve doğru dozda tarlaya verilmesi,
• Bölgelere uygun, verimli, kaliteli, çimlenme kabiliyeti yüksek sertifikalı tohumlukların çeşit özelliğine göre dekara uygun tohum miktarıyla ekilmesi,
• Mütecanis bitki çıkışı ve yüksek verim için uygun zamanda buğday ekilişlerinin yapılması,
• Gübreleme, yabancı ot, hastalık ve zararlılarla mücadele gibi bakım işlemlerinin zamanında yapılması gerekir.
2. Buğday Tarımında Gübreleme
Ülkemizde buğday tarımı çok farklı toprak tiplerinde yapılmaktadır. Bitki besleme ve gübreleme açısından toprağın ph’sı çok önemlidir. Buğday tarımı yapılan ülke topraklarımızın pH’sı orta asitten (5.6-6.0) kuvvetli alkaliye (7.9-8.4) kadar değişmektedir. Buğday bitkisi için en iyi gelişme ortamı pH değeri nötr (6.6-7.3) olan topraklarda bulunmaktadır.
Bunun yanında buğday verimini en çok etkileyen faktörlerden biri yetişme döneminde düşen yağış miktarı ve yağışın dağılımıdır. Yıllık yağış miktarı ile buğdayın gelişme dönemi içinde dağılımı göre bir dekara verilmesi gereken azotlu gübre miktarı büyük önem taşımaktadır.
2.1. Ekim Öncesi Gübreleme
Bilinçli bir gübreleme için üreticiler, mümkünse tarlalarından usulüne uygun alacakları toprak örneklerini analiz yaptırmalıdırlar. Ancak genel bir bilgi olarak buğday tarımında dekardan 600 kg’ın üzerinde verim alabilmek ve dengeli gübreleme yapmak için saf olarak 12-14 kg/da arası azot ve 4-5 kg/da arası fosfor dozları yeterli olmaktadır. Fosforlu gübreler ekimle veya ekimden önce toprağa verilmelidir. Bu nedenle buğday ekim öncesi toprak analiz sonucuna göre, ihtiyaç duyulan azotun üçte biri fosforu (P) ve çinkoyu (Zn) birlikte bulunduran çinko katkılı (NP+Zn) 20.20.0+(%1 Zn) veya azot, fosfor, potasyumun yanında kalsiyum ve kükürt içeren (NPK+Ca+S) 10.25.5+(%5 CaO)+(%15 SO3) kompoze gübrelerden herhangi biri ile dekara 25 kg/da civarında verilebilir.
2.2. İlk Bahar Üst Gübrelemesi
Buğdayın kardeşlenme başlangıcından sapa kalkma dönemine kadar yapılan gübrelemeye üst gübreleme denir. Üst gübrelemeyi iki defada yapan üreticiler ilk üst gübreyi kardeşlenme ortasında, ikinciyi ise hemen sapa kalkma dönemi öncesi verebilirler.
Buğdaya kardeşlenme döneminde verilecek ilk azotlu gübre şubat ayı içinde üre (%46 N) formunda 10-12 kg/da arası serpme olarak uygulanabilir.
Buğdaya sapa kalkma öncesi verilecek azotlu gübre uygulamasının son üçte birlik kısmı, mart ayı sonunda bitkilerin kaleme diğer bir deyişle sapa kalkma öncesi amonyum nitrat (%33 N) formunda olmak üzere 15-20 kg/da arası tarlaya serpme olarak verilmesi uygundur.
3. Buğdayda Gübre Kullanımında Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar
• Bazı yıllar yağışı yeterli olan yörelerde ilkbaharda nisan ve mayıs ayları kurak geçebilir. Bu nedenle ikinci üst gübre miktarı çok fazla verilmemelidir. Aşırı azotlu gübre kullanımında, fazla azottan dolayı çok gelişen bitkinin su tüketimi artar ve topraktaki suyu ekonomik kullanamaz, kısa sürede bitkilere faydalı su tükenir ve buğdayda gübre yakması olur.
• Birim alandan fazla ürün almak için gereğinden fazla azotlu gübre kullanılması buğday bitkilerinde kök, külleme ve pas hastalıkları ile yatmaya neden olur.
• Buğday tarımında üst gübrelemeyi iki defada yapan üreticiler ilk gübrelemede üre, ikinci gübrelemede %26 N veya %33 N amonyum nitrat gübresi kullanılmalıdır.
• Üst gübrelemede dikkat edilecek önemli bir konuda buğday tarlasına serpme gübre verdikten sonra bir kaç gün içinde yağmur yağmasıdır.
• Buğday tarlasına üst gübre uygulandıktan sonra 5-10 gün yağmur yağmaz ve güneşli ise üre gübresinden büyük ölçüde azot kaybı amonyak ( NH3 ) formunda olur ve gübrenin etkisi büyük oranda azalır. Azotlu gübrelerdeki kayıp %33 N amonyum nitrat ve CAN gübrelerinde çok az olur. Bunun için özellikle mart sonu nisan başı ikinci üst gübrelemede üre gübresi kullanımından kaçınılmalıdır.
4. Sonuç
Buğday tarımı yapan üreticilerimiz, dekardan yüksek ve kaliteli ürün almak için tavında iyi toprak hazırlığı, zamanında ekim, doğru gübreleme, yabancı otlar, zararlılar ve hastalıklar ile bilinçli bir mücadele yapmalıdırlar. Buğday tarımı konusunda daha geniş teknik bilgi en yakın Tarımsal Araştırma Enstitüsü ile Tarım İl ve İlçe Müdürlüklerinden alınabilir.
ÜRÜNÜNÜZ BOL VE KAZANCINIZ BEREKETLİ OLSUN...
Dr. Sami Süzer
Buğday tarımında birim alandan yüksek verim alabilmek için, bitki gelişimin en kritik dönemi olan kardeşlenme ve sapa kalkma dönemi öncesi tarlanın toprak tipi, yağış durumu, ekilen çeşidin verim potansiyeli, yatma ve hastalıklara dayanıklılık durumu dikkate alınarak uygun bir azotlu gübreleme yapılması gerekir.
Buğday tarımında tavında iyi bir toprak hazırlığı, bölgeye uygun tohumlukların dekara uygun miktarda zamanında ekimi, toprak analizine göre gübreleme, görülebilecek yabancı ot ve hastalıklarla bilinçli mücadele yapılmadığında birim alandan istenen verimi almak mümkün değildir.
Ülkemizde birim alandan alınan buğday verimi 2006 yılı FAO istatistiklerine göre ortalama 215.2 kg/da iken dünya buğday verim ortalaması 280.4 kg/da civarındadır. Buna karşın ülkemizde yıllık yağışın 600 mm civarında olduğu Trakya bölgesinde dekardan alınan buğday verimi 429.0 kg/da ile batı komşularımız Yunanistan’ın 226.1 kg/da, Bulgaristan’ın 340.2 kg/da’ın üzerinde olması sevindiricidir. Ancak Fransa’da yapılan buğday tarımında alınan 674.0 kg/da ortalama verime göre Türkiye’nin verimi çok düşüktür. Ülkemizde düşük olan bu ortalama buğday verimini, çiftçi şartlarında alınacak bazı modern yetiştirme tekniği önlemleri ile dünya verim ortalaması seviyesine çıkarmak mümkün olabilir.
Araştırmaya dayalı modern buğday yetiştirme tekniklerini ülke genelinde başarıyla uygulamaya aktarma suretiyle verimliliği artırmak amacıyla yapılabilecek bazı yetiştirme tekniği önerileri aşağıda verilmiştir. Bunlar;
• Yörelere göre buğday ekilecek tarla toprağında çok gerekli olan rutubeti muhafaza edecek azaltılmış toprak işleme sistemleri gibi teknikleri kullanarak tavında, mümbit bir tohum yatağı hazırlanması,
• Toprak analizine göre doğru gübrelerin, doğru zamanda ve doğru dozda tarlaya verilmesi,
• Bölgelere uygun, verimli, kaliteli, çimlenme kabiliyeti yüksek sertifikalı tohumlukların çeşit özelliğine göre dekara uygun tohum miktarıyla ekilmesi,
• Mütecanis bitki çıkışı ve yüksek verim için uygun zamanda buğday ekilişlerinin yapılması,
• Gübreleme, yabancı ot, hastalık ve zararlılarla mücadele gibi bakım işlemlerinin zamanında yapılması gerekir.
2. Buğday Tarımında Gübreleme
Ülkemizde buğday tarımı çok farklı toprak tiplerinde yapılmaktadır. Bitki besleme ve gübreleme açısından toprağın ph’sı çok önemlidir. Buğday tarımı yapılan ülke topraklarımızın pH’sı orta asitten (5.6-6.0) kuvvetli alkaliye (7.9-8.4) kadar değişmektedir. Buğday bitkisi için en iyi gelişme ortamı pH değeri nötr (6.6-7.3) olan topraklarda bulunmaktadır.
Bunun yanında buğday verimini en çok etkileyen faktörlerden biri yetişme döneminde düşen yağış miktarı ve yağışın dağılımıdır. Yıllık yağış miktarı ile buğdayın gelişme dönemi içinde dağılımı göre bir dekara verilmesi gereken azotlu gübre miktarı büyük önem taşımaktadır.
2.1. Ekim Öncesi Gübreleme
Bilinçli bir gübreleme için üreticiler, mümkünse tarlalarından usulüne uygun alacakları toprak örneklerini analiz yaptırmalıdırlar. Ancak genel bir bilgi olarak buğday tarımında dekardan 600 kg’ın üzerinde verim alabilmek ve dengeli gübreleme yapmak için saf olarak 12-14 kg/da arası azot ve 4-5 kg/da arası fosfor dozları yeterli olmaktadır. Fosforlu gübreler ekimle veya ekimden önce toprağa verilmelidir. Bu nedenle buğday ekim öncesi toprak analiz sonucuna göre, ihtiyaç duyulan azotun üçte biri fosforu (P) ve çinkoyu (Zn) birlikte bulunduran çinko katkılı (NP+Zn) 20.20.0+(%1 Zn) veya azot, fosfor, potasyumun yanında kalsiyum ve kükürt içeren (NPK+Ca+S) 10.25.5+(%5 CaO)+(%15 SO3) kompoze gübrelerden herhangi biri ile dekara 25 kg/da civarında verilebilir.
2.2. İlk Bahar Üst Gübrelemesi
Buğdayın kardeşlenme başlangıcından sapa kalkma dönemine kadar yapılan gübrelemeye üst gübreleme denir. Üst gübrelemeyi iki defada yapan üreticiler ilk üst gübreyi kardeşlenme ortasında, ikinciyi ise hemen sapa kalkma dönemi öncesi verebilirler.
Buğdaya kardeşlenme döneminde verilecek ilk azotlu gübre şubat ayı içinde üre (%46 N) formunda 10-12 kg/da arası serpme olarak uygulanabilir.
Buğdaya sapa kalkma öncesi verilecek azotlu gübre uygulamasının son üçte birlik kısmı, mart ayı sonunda bitkilerin kaleme diğer bir deyişle sapa kalkma öncesi amonyum nitrat (%33 N) formunda olmak üzere 15-20 kg/da arası tarlaya serpme olarak verilmesi uygundur.
3. Buğdayda Gübre Kullanımında Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar
• Bazı yıllar yağışı yeterli olan yörelerde ilkbaharda nisan ve mayıs ayları kurak geçebilir. Bu nedenle ikinci üst gübre miktarı çok fazla verilmemelidir. Aşırı azotlu gübre kullanımında, fazla azottan dolayı çok gelişen bitkinin su tüketimi artar ve topraktaki suyu ekonomik kullanamaz, kısa sürede bitkilere faydalı su tükenir ve buğdayda gübre yakması olur.
• Birim alandan fazla ürün almak için gereğinden fazla azotlu gübre kullanılması buğday bitkilerinde kök, külleme ve pas hastalıkları ile yatmaya neden olur.
• Buğday tarımında üst gübrelemeyi iki defada yapan üreticiler ilk gübrelemede üre, ikinci gübrelemede %26 N veya %33 N amonyum nitrat gübresi kullanılmalıdır.
• Üst gübrelemede dikkat edilecek önemli bir konuda buğday tarlasına serpme gübre verdikten sonra bir kaç gün içinde yağmur yağmasıdır.
• Buğday tarlasına üst gübre uygulandıktan sonra 5-10 gün yağmur yağmaz ve güneşli ise üre gübresinden büyük ölçüde azot kaybı amonyak ( NH3 ) formunda olur ve gübrenin etkisi büyük oranda azalır. Azotlu gübrelerdeki kayıp %33 N amonyum nitrat ve CAN gübrelerinde çok az olur. Bunun için özellikle mart sonu nisan başı ikinci üst gübrelemede üre gübresi kullanımından kaçınılmalıdır.
4. Sonuç
Buğday tarımı yapan üreticilerimiz, dekardan yüksek ve kaliteli ürün almak için tavında iyi toprak hazırlığı, zamanında ekim, doğru gübreleme, yabancı otlar, zararlılar ve hastalıklar ile bilinçli bir mücadele yapmalıdırlar. Buğday tarımı konusunda daha geniş teknik bilgi en yakın Tarımsal Araştırma Enstitüsü ile Tarım İl ve İlçe Müdürlüklerinden alınabilir.
ÜRÜNÜNÜZ BOL VE KAZANCINIZ BEREKETLİ OLSUN...
Dr. Sami Süzer
