Kuşlar küresel ısınma kurbanı

Stanford Üniversitesi öğretim üyesi Dr. Çağan Şekercioğlu`nun, iklim değişikliği ve küresel ısınmadan dolayı kaç kuş türünün yok olacağını hesaplayan bilimsel makalesi bundan bir yıl önce Conservation Biology dergisinde yayınlanmıştı. Avrupa`nın 122 yaygın kuş türünün yüzde 75`inin iklim değişikliğinden dolayı azaldığını gösteren bir başka rapor ise 4 Mart 2009`da yayınlandıve Şekercioğlu`nun tahminlerini desteklendi. Geçen ay küresel ısınmadan dolayı ABD kuşlarının kuzeye gittiğini gösteren raporla beraber, ekolog, kuşbilimci ve Kuzey Doğa Derneği başkanı Şekercioğlu`nun bilimsel tahminlerini bir kez daha haklı çıkaran yeni araştırmaya göre, Avrupa`nın en yaygın 122 kuş türünden 92`si, 1980-2005 yılları arasında küresel ısınma ve iklim değişikliğine bağlanan azalmalar sergiledi. Öte yandan, genellikle sıcak iklimleri seven 30 türün ise sayıları arttı. Bu verilerin derlenmesinden oluşan endeks, şu anda iklim değişikliğinin biyolojik çeşitlilik üzerine etkilerini ölçen en güvenilir gösterge. Bu da, amatör kuş gözlemcilerinin topladığı verilerin kuşbilimi için de ne kadar önemli olduğunu gösteriyor. İklim değişikliğinden dolayı Avrupa`da sayıları en çok artan 10 tür Maskeli Ötleğen (Sylvia melanocephala) Bıyıklı Ötleğen (Sylvia cantillans) Arıkuşu (Merops apiaster) Bahçe Kirazkuşu (Emberiza cirlus) Kamış Bülbülü (Cettia cetti) İbibik(Upupa epops) Sarıasma (Oriolus oriolus) Saka(Carduelis carduelis) Saz Bülbülü (Acrocephalus scirpaceus) Kumru (Streptopelia decaocto) İklim değişikliğinden dolayı Avrupa çapında en çok azalan türler ise şunlar: Su Çulluğu(Gallinago gallinago) Çayır İncirkuşu (Anthus pratensis) Dağ İspinozu (Fringilla montifringilla) Söğüt Baştankarası (Parus montanus) Kızkuşu (Vanellus vanellus) Benekli Bülbül (Luscinia luscinia) Orman Söğütbülbülü (Phylloscopus sibilatrix) Köknar Kargası (Nucifraga caryocatactes) Kuyrukkakan (Oenanthe oenanthe) Küçük Ağaçkakan(Dendrocopos minor) Bu 122 türden dokuzu Türkiye`de yok veya çok ender. 15 tür ise ülkemizde sadece kışın ve/veya göç zamanı görülüyor. Araştırmadaki 98 kuş türü ise Türkiye`de ürüyor ve çoğunluğu sürekli Türkiye`de yaşıyor. Bu 98 türün 70`inde azalma görülürken, 28`inde artış izleniyor. Öte yandan, ülkemizde göçte veya kışın rastlanan 15 türün hepsinde de azalma görülüyor. Bu da, kuzey ve serin iklimlerde yaşayan kuşların küresel ısınmadan daha olumsuz etkileneceğini bir kez daha gösteriyor. Şekercioğlu`nun geçen sene tahmin ettiği gibi, Kırmızıgagalı Dağkargası, Dağbülbülü, Kara Kızılkuyruk ve Dağ Kuyruksallayanı gibi dağlık alanları tercih eden kuşlarda önemli azalmalar var. Araştırmada yer alan ve Türkiye`de düzenli görülen 113 kuş türünün %75`inde görülen azalma ile, Türkiye ve Avrupa ortalaması tamamen aynı. Bu 122 türün tam 100`ü Kars ve Iğdır bölgesinde KuzeyDoğa Derneği tarafından kaydedildi. Bu türlerin yüzde 75`inde de azalma söz konusu. Ama araştırmada Türkiye verileri yer almadığı için, bu türlerin bazılarının sayılarındaki değişiklikler Avrupa`dan farklı olabilir. Ayrıca bu çalışmanın ülkemizde yaşayan 465 kuş türünün yüzlercesini kapsamadığını da belirtelim. Yine de incelenen kuş türleri ülkemizin en yaygın türlerinden olduğu için, sonuçlar çok önemli. Dr. Çağan Şekercioğlu, Türkiye`nin sıcak, açık ve alçak kesimlerini tercih eden kuş türlerinde genellikle bir artış olacağını, dağlık, ormanlık ve daha serin yerleri tercih eden türlerde ise bir azalış olacağını tahmin ediyor. Şu anda kuzey bölgelerimizde sadece kışın görülen bazı türlerin giderek azalacağını, ülkemiz sınırlarının güneyinde yaşayan bazı türlerin ise Türkiye`ye yayılacağını düşünüyor. Bazı tarım zararlısı böceklerin artabileceğini, azalan ve artan türlerin ekolojik etkilerini araştırmanın çok önemli oldugunu da vurguluyor. Türkiye`nin uzun yıllar sonunda bir ay önce Kyoto küresel ısınma protokolüne katılma kararının önemini gösteren bu haberlerin tek güzel yanı, bu çalışmaların temelindeki paha biçilmez bilimsel verilerin çoğunlukla amatör kuş gözlemcileri tarafından toplanmış olması. 109 yıldır Aralık-Ocak arasında ABD çapında gerçekleştirilen `Noel Kuş Sayımı`na`, ABD çapında 50 binden fazla kuş gözlemcisi katılıyor. Bilimsel bir protokolun katı bir şekilde takip edildiği Noel Kuş Sayımı`nda milyonlarca kuş sayılıyor ve toplanan veriler kuşbilimciler tarafından inceleniyor. Benzer şekilde, Avrupa verileri, 20 ülkedeki kuş gözlemcilerinin 1980`den bu yana topladığı veriler. Ne yazık ki bu ülkeler arasında Türkiye dahil her hangi bir Balkan ülkesi yok. Bu bulgular, gördüğümüz kuşları dikkatli ve sistematik bir şekilde saymanın ve raporlamanın dünya çapındaki önemini birkez daha gözler önüne seriyor.