25
M
B – 106
ÇTEN YANMALI MOTORLAR
Bilgi Konusu: Dizel Yakıt Sistemi
Adı Soyadı: Tarih:
A) Diesel Yakıtı ve Deposu
Diesel motorlarında gerekli yanma yakıtı çok temiz olarak sevk edilmelidir. Bu is için yakıtın istasyonda
1 gün dinlendirilmesi yerinde olur. Dinlendirilmis yakıt konulmus olsa dahi yinede yakıt ikmali
sırasında toz ve kum parçacıklarının depoya girmesi mümkündür. Bunların dısında depoda
kondens suyu ve pas da bulunabilir. Depoda pas teskilinden sakınılmalı ve bunu önleyici tedbirler
alınmalıdır. Depo dibindeki artıkları zaman zaman tahliye muslugu açılarak uzaklastırılmalıdır.
Depoda motor kaputu altında hakim olan asırı sıcaklıkla ve motorun ısısıyla kondens suyu tesekkül
eder. Tank üzerindeki havalandırma deligi nedeniyle yakıt üzerinde devamlı hava bulunması ve bu
havanın yogunlasarak su haline dönüsmesi kondens suyu ve pas teskiline neden olur, Bunu önlemek
için is bittikten sonra yakıt ikmali yapmayı daimi bir alıskanlık haline getirmelidir
B) Yakıt Sisteminin Yapısı (Sekil 1a ve 1b )
Yakıt bir besleme pompası vasıtasıyla depodan emilir ve filtreden geçirilerek yakıt pompasına basılır.
Yakıt pompasında basınç altında itilen yakıt enjektörlerden yanma odasına püskürtülür. Gücü
düsük ve küçük dizel motorlarında, yakıt depodan besleme pompası olmaksızın yerçekimi ile filtreye
gönderilir. Besleme pompasına sahip olan ve yerçekimi kanunundan yararlanarak yakıt sevki yapılan
yakıt sistemlerine ait sekiller asagıda verilmistir.
1. Depo
2. Tortu bosaltma yeri
3. Yakıt muslugu
4. Emme borusu
5. Ön temizleyici
6. Besleme pompası
7. Besleme borusu
8. Basma borusu
9. Filtre
10. Yakıt pompası
11. Geri dönüs borusu
12. Enjektör
E. Havalandırma cıvatası
Sekil 1a: Besleme pompasız yakıt sistemi
Sekil 1b: Besleme pompalı yakıt sistemi
26
C. Yakıt Sistemini Meydana Getiren Parçaların Fonksiyonları
Yakıt Deposu: Yakıt depoları genellikle çinko agırlıklı çelik saçlardan bezen’de plastik malzemeden
yapılmıs olup, alt kısımlarında tortu gibi istenmeyen maddelerin dısarıya atılması için bir tahliye
tapasına sahiptirler. Depo kapasiteleri bir aracın 300-500 km gidebilecek veya 10 is saati çalısabilecek
sekilde düzenlenmistir. Bazı depolarda giris kısmına süzgeç öngörülmüstür. Depo içindeki yakıt
üzerinde daima atmosfer basıncı bulunmalıdır. Bunun saglanması genellikle yakıt deposu kapagındaki
düzenlemelerle yapılır. Depo içinde havanın bulunmaması alçak basınç meydana getirir. Ve
yakıtın motora sevkini güçlestirir. Depo içinde bulunan yakıtın miktarı mekanik-Pnömatik veya elektrikli
yakıt göstergeleri vasıtasıyla saglanır. Bazı küçük is makinelerinde bu islem görüntü camı
veya borusu ile belirlenir. Yakıtın depodan çıktıgı borunun baslangıcında yakıt geçisine izin veren,
mani olan yakıt muslugu bulunur.
Besleme Pompası (Sekil 3 ): Genellikle membranlı pompadır. Mekanik olarak bir eksantrik üzerinden,
pnömatik olarak basınç farklılıklarından veya elektrikli olarak bir elektromıknatısla harekete
geçirilir. Sekil 3 ' deki düzende membran yayının hareketi ile yakıt harekete geçirilir. Depodan emilen
yakıt emme membranının asagı hareketi ile hazne içine doldurulur.
1. Eksantrik
2. Baskı yuvarlagı
3. Basınç odası
4. Sızıntı kanalı
5. Emme odası
6. Basma supabı
7. Piston
8. Emme supabı
9. Ön temizleyici
1. Süzgeç
2. Çıkıs supabı
3. Yaylı membran
4. Eksantrik
5. Ara kol
Membranın yukarı hareketinde giris supabı kapanır. Çıkıs supabı açılır ve böylece yakıt cebri olarak
sekil 3 ' de görüldügü gibi dısarı atılır. Membranın asagı yukarı hareketi eksantrik ve membran yayının
hareketiyle olur. Yakıt böylece filtreye basılır. Besleme pompasındaki basınç takriben 1 bar civarındadır.
Bu basınç besleme pompası ve yakıt pompası emme odası arasındaki tüm sistemde etkinligini
gösterir. Pistonlu besleme pompalarında çalısma eksantrigin hareketi ile pistonun asagı bastırılması
bu basıncın ortadan kalkmasından sonra yayın pistonu geri itmesi esasına dayanır.
Yakıt Filtresi: Yakıt filtreleri bütün dizel motorlarında yakıt pompası ve enjektörler önüne yerlestirilmislerdir.
Bunlar çok ince tortu ve pisliklere karsı son derece hassas imal edilmislerdir. Ancak
yakıt hassas süzgeçlere gelmeden önce ön temizleyiciler vasıtasıyla kaba pisliklerinden arıtılmıstır.
Sekil 3: Süzgeçli besleme pompası
Sekil 2: Ön temizleyicili besleme
pompası
27
Sekil 6 Hassas filtre
1. Sıkma cıvatası
2. Filtre patronu yuvası
Filtre elemanları degisik yapı ve sekillerde
kullanılırlar. Prese edilmis keçeden imal
edilen filtre elemanları dikissiz sekilde olup
bir kapakla örtülmüslerdir. Tek tesirli filtre
olarak veya çift elemanlı filtrede ön filtre
olarak kullanılırlar. (Sekil.4.)
Kagıt filtre elemanlarında sekil 4 ' de
görüldügü gibi kagıda yıldız sekli
öngörülmüstür veya sekil 5 ' de görüldügü
gibi spiral form verilmistir yada hücre filtre
dedigimiz yapı tipi öngörülmüstür. Bu tür
özel filtre kagıtları bir mikron
büyüklügündeki parçacıkları filtre
edebilecek düzeydedir. Tek tesirli filtre
olarak veya iki elemanlı filtre sisteminde
hassas süzmeyi yapan filtre olarak
kullanılır.
Filtre sisteminde tortu ve artıkların zamanla çogalması filtredeki akıs kapasitesini önemli sekilde
etkiler ve yakıt pompasına yeterli miktarda yakıtın gelmesini engeller. Bu hal motor veriminin düsmesine
ve giderek motorun durmasına neden olur. Yakıt pompaları, yakıtı sekil 7 ' de ve 8 ' de görüldügü
sekilde takriben 300 bar ' lık yüksek basınçla enjektörlere ve oradan da yanma odasına sevk
ederler. Regülatör yanma için sevk edilen yakıt miktarını düzenler, bu islem araçta gaz pedalı ile
ayarlanır.
Enjektörler yanma odasında yakıtı degisik sekil ve büyüklüklerle ve yüksek bir basınçla püskürtürler,
pompa regülatör ve enjektörler çok hassas bir sekilde ayarlanmıslardır ve bu kısımlarda bulunan
yakıt, son derece temiz olmalıdır.
Sekil 4: Çift elemanlı filtre Sekil 5: nce (hassas) filtre
1. Çıkıs 2. Sıkma somunu 3. Hava alma cıvatası
4. Emniyet supabı 5. Giris 6. Doldurma cıvatası
7. Kontra somun 8. Mantar conta 9. Lastik conta
10. Kapak 11. Akıs borusu 12. Filtre kabı
13. Sarmal filtre elemanı 14. Mantar contalı yaylı kaide 15. Tortu bosaltma tapası
28
D) Çalısma Emniyeti ve Bakım
Yakıt deposu dinlendirilmis yakıt ile doldurulmalıdır ve depo zaman zaman temizlenmelidir. Temizlemede
hava filtresi boruları da unutulmamalıdır. Zaman zaman sürücü yerindeki yakıt göstergesi
fonksiyonunu yapıp yapmadıgı konusunda kontrol edilmelidir.
Yakıt sistemi ile ilgili parçaların sökülüp takılmasında asırı yüklenmeden kaçının genellikle boru baglantıları
içi bos olarak imal edilmislerdir. Zorlama ile kırılabilirler, filtre yuvaları ekseriye alüminyum
halitasından imal edilirler. Yuvaya ait somunlar sokulup takılırken yanlıs dis kaptırmaktan kaçının ve
her yeni çalısmada yeni conta kullanın.
Besleme pompası süzgeçleri motor yagı degistirmelerinde temizlenmelidirler, bunun için tortu bosaltma
tapaları usulüne uygun olarak açılmalı, su ve tortunun uzaklastırılması saglanmalıdır. Tek
tesirli filtre elemanları ve çift elemanlı filtre ön filtreleri her yıl degistirilmelidir. Bunu yaparken yuva
ve filtre kafasının da temizlenmesine dikkat edilmelidir. Çift elemanlı filtre sistemindeki hassas
süzmeyi yapan filtre elemanlarının 3000 – 4000 saatlik çalısmalarından sonra ekonomik ömürlerini
tamamlarlar bu ekonomik ömür süresince zaman zaman tortu ve su filtreden uzaklastırılmalıdır.
Filtre montajı yapılırken gerek çalısma yerinin gerekse montaj parçacıklarının son derece temiz
olması gerekmektedir.
Motor yagı degistirilmesi gerektiginde yakıt pompası ve regülatöre ait yag banyosunun da kontrol
edilmesi gerekir. Zamanla bu yag bozulmus veya dizel yakıtı sızıntıları nedeniyle incelmis olabilir.
Yakıt pompasını temizlemek gerektiginde basınçlı su püskürtmeyiniz su pompaya sızabilir, pompa
ve regülatör dıs temizligi ötesinde baskaca bir bakımı gerektirmez bu kural enjektörler içinde geçerlidir.
Pompa regülatör ve enjektörlerin islevlerini kusursuz yerine getirmesi motorun çalısma ömrünü
uzatır. Bu parçalar 2000 saatlik çalısmadan sonra bu konuda uzman kisilerce test edilmelidir.
Eger sistemin herhangi bir yerinde hava var ise bu havanın dısarı atılması gerekir, bunun için Sekil
7 ve 8 ' de (E) ile gösterilen hava alma yerleri sırasıyla açılmalıdır. Bu islem için yakıtın devri göz
önüne alınarak ilk geçtigi yerin havası önce alınır. Hava alma isleminde öncelikle yakıt deposunda
yakıtın bulunması gerekir. Sonra depodan enjektörlere kadar tüm sistem içinde sırasıyla hava dısarı
atılmalıdır.
Besleme pompasında ihtiyaç fazlası yakıt geri dönüs borusu ile depoya geri gönderilir. Hava alma
islemi esnasında geri dönüs borusundaki havanında alınması unutulmamalıdır.
Sekil 7 Sekil 8
7. Besleme borusu B. Baslık somunu
10. Yakıt pompası H. Hava alma cıvatası
12. Enjektör R. Regülatör
M
B – 106
ÇTEN YANMALI MOTORLAR
Bilgi Konusu: Dizel Yakıt Sistemi
Adı Soyadı: Tarih:
A) Diesel Yakıtı ve Deposu
Diesel motorlarında gerekli yanma yakıtı çok temiz olarak sevk edilmelidir. Bu is için yakıtın istasyonda
1 gün dinlendirilmesi yerinde olur. Dinlendirilmis yakıt konulmus olsa dahi yinede yakıt ikmali
sırasında toz ve kum parçacıklarının depoya girmesi mümkündür. Bunların dısında depoda
kondens suyu ve pas da bulunabilir. Depoda pas teskilinden sakınılmalı ve bunu önleyici tedbirler
alınmalıdır. Depo dibindeki artıkları zaman zaman tahliye muslugu açılarak uzaklastırılmalıdır.
Depoda motor kaputu altında hakim olan asırı sıcaklıkla ve motorun ısısıyla kondens suyu tesekkül
eder. Tank üzerindeki havalandırma deligi nedeniyle yakıt üzerinde devamlı hava bulunması ve bu
havanın yogunlasarak su haline dönüsmesi kondens suyu ve pas teskiline neden olur, Bunu önlemek
için is bittikten sonra yakıt ikmali yapmayı daimi bir alıskanlık haline getirmelidir
B) Yakıt Sisteminin Yapısı (Sekil 1a ve 1b )
Yakıt bir besleme pompası vasıtasıyla depodan emilir ve filtreden geçirilerek yakıt pompasına basılır.
Yakıt pompasında basınç altında itilen yakıt enjektörlerden yanma odasına püskürtülür. Gücü
düsük ve küçük dizel motorlarında, yakıt depodan besleme pompası olmaksızın yerçekimi ile filtreye
gönderilir. Besleme pompasına sahip olan ve yerçekimi kanunundan yararlanarak yakıt sevki yapılan
yakıt sistemlerine ait sekiller asagıda verilmistir.
1. Depo
2. Tortu bosaltma yeri
3. Yakıt muslugu
4. Emme borusu
5. Ön temizleyici
6. Besleme pompası
7. Besleme borusu
8. Basma borusu
9. Filtre
10. Yakıt pompası
11. Geri dönüs borusu
12. Enjektör
E. Havalandırma cıvatası
Sekil 1a: Besleme pompasız yakıt sistemi
Sekil 1b: Besleme pompalı yakıt sistemi
26
C. Yakıt Sistemini Meydana Getiren Parçaların Fonksiyonları
Yakıt Deposu: Yakıt depoları genellikle çinko agırlıklı çelik saçlardan bezen’de plastik malzemeden
yapılmıs olup, alt kısımlarında tortu gibi istenmeyen maddelerin dısarıya atılması için bir tahliye
tapasına sahiptirler. Depo kapasiteleri bir aracın 300-500 km gidebilecek veya 10 is saati çalısabilecek
sekilde düzenlenmistir. Bazı depolarda giris kısmına süzgeç öngörülmüstür. Depo içindeki yakıt
üzerinde daima atmosfer basıncı bulunmalıdır. Bunun saglanması genellikle yakıt deposu kapagındaki
düzenlemelerle yapılır. Depo içinde havanın bulunmaması alçak basınç meydana getirir. Ve
yakıtın motora sevkini güçlestirir. Depo içinde bulunan yakıtın miktarı mekanik-Pnömatik veya elektrikli
yakıt göstergeleri vasıtasıyla saglanır. Bazı küçük is makinelerinde bu islem görüntü camı
veya borusu ile belirlenir. Yakıtın depodan çıktıgı borunun baslangıcında yakıt geçisine izin veren,
mani olan yakıt muslugu bulunur.
Besleme Pompası (Sekil 3 ): Genellikle membranlı pompadır. Mekanik olarak bir eksantrik üzerinden,
pnömatik olarak basınç farklılıklarından veya elektrikli olarak bir elektromıknatısla harekete
geçirilir. Sekil 3 ' deki düzende membran yayının hareketi ile yakıt harekete geçirilir. Depodan emilen
yakıt emme membranının asagı hareketi ile hazne içine doldurulur.
1. Eksantrik
2. Baskı yuvarlagı
3. Basınç odası
4. Sızıntı kanalı
5. Emme odası
6. Basma supabı
7. Piston
8. Emme supabı
9. Ön temizleyici
1. Süzgeç
2. Çıkıs supabı
3. Yaylı membran
4. Eksantrik
5. Ara kol
Membranın yukarı hareketinde giris supabı kapanır. Çıkıs supabı açılır ve böylece yakıt cebri olarak
sekil 3 ' de görüldügü gibi dısarı atılır. Membranın asagı yukarı hareketi eksantrik ve membran yayının
hareketiyle olur. Yakıt böylece filtreye basılır. Besleme pompasındaki basınç takriben 1 bar civarındadır.
Bu basınç besleme pompası ve yakıt pompası emme odası arasındaki tüm sistemde etkinligini
gösterir. Pistonlu besleme pompalarında çalısma eksantrigin hareketi ile pistonun asagı bastırılması
bu basıncın ortadan kalkmasından sonra yayın pistonu geri itmesi esasına dayanır.
Yakıt Filtresi: Yakıt filtreleri bütün dizel motorlarında yakıt pompası ve enjektörler önüne yerlestirilmislerdir.
Bunlar çok ince tortu ve pisliklere karsı son derece hassas imal edilmislerdir. Ancak
yakıt hassas süzgeçlere gelmeden önce ön temizleyiciler vasıtasıyla kaba pisliklerinden arıtılmıstır.
Sekil 3: Süzgeçli besleme pompası
Sekil 2: Ön temizleyicili besleme
pompası
27
Sekil 6 Hassas filtre
1. Sıkma cıvatası
2. Filtre patronu yuvası
Filtre elemanları degisik yapı ve sekillerde
kullanılırlar. Prese edilmis keçeden imal
edilen filtre elemanları dikissiz sekilde olup
bir kapakla örtülmüslerdir. Tek tesirli filtre
olarak veya çift elemanlı filtrede ön filtre
olarak kullanılırlar. (Sekil.4.)
Kagıt filtre elemanlarında sekil 4 ' de
görüldügü gibi kagıda yıldız sekli
öngörülmüstür veya sekil 5 ' de görüldügü
gibi spiral form verilmistir yada hücre filtre
dedigimiz yapı tipi öngörülmüstür. Bu tür
özel filtre kagıtları bir mikron
büyüklügündeki parçacıkları filtre
edebilecek düzeydedir. Tek tesirli filtre
olarak veya iki elemanlı filtre sisteminde
hassas süzmeyi yapan filtre olarak
kullanılır.
Filtre sisteminde tortu ve artıkların zamanla çogalması filtredeki akıs kapasitesini önemli sekilde
etkiler ve yakıt pompasına yeterli miktarda yakıtın gelmesini engeller. Bu hal motor veriminin düsmesine
ve giderek motorun durmasına neden olur. Yakıt pompaları, yakıtı sekil 7 ' de ve 8 ' de görüldügü
sekilde takriben 300 bar ' lık yüksek basınçla enjektörlere ve oradan da yanma odasına sevk
ederler. Regülatör yanma için sevk edilen yakıt miktarını düzenler, bu islem araçta gaz pedalı ile
ayarlanır.
Enjektörler yanma odasında yakıtı degisik sekil ve büyüklüklerle ve yüksek bir basınçla püskürtürler,
pompa regülatör ve enjektörler çok hassas bir sekilde ayarlanmıslardır ve bu kısımlarda bulunan
yakıt, son derece temiz olmalıdır.
Sekil 4: Çift elemanlı filtre Sekil 5: nce (hassas) filtre
1. Çıkıs 2. Sıkma somunu 3. Hava alma cıvatası
4. Emniyet supabı 5. Giris 6. Doldurma cıvatası
7. Kontra somun 8. Mantar conta 9. Lastik conta
10. Kapak 11. Akıs borusu 12. Filtre kabı
13. Sarmal filtre elemanı 14. Mantar contalı yaylı kaide 15. Tortu bosaltma tapası
28
D) Çalısma Emniyeti ve Bakım
Yakıt deposu dinlendirilmis yakıt ile doldurulmalıdır ve depo zaman zaman temizlenmelidir. Temizlemede
hava filtresi boruları da unutulmamalıdır. Zaman zaman sürücü yerindeki yakıt göstergesi
fonksiyonunu yapıp yapmadıgı konusunda kontrol edilmelidir.
Yakıt sistemi ile ilgili parçaların sökülüp takılmasında asırı yüklenmeden kaçının genellikle boru baglantıları
içi bos olarak imal edilmislerdir. Zorlama ile kırılabilirler, filtre yuvaları ekseriye alüminyum
halitasından imal edilirler. Yuvaya ait somunlar sokulup takılırken yanlıs dis kaptırmaktan kaçının ve
her yeni çalısmada yeni conta kullanın.
Besleme pompası süzgeçleri motor yagı degistirmelerinde temizlenmelidirler, bunun için tortu bosaltma
tapaları usulüne uygun olarak açılmalı, su ve tortunun uzaklastırılması saglanmalıdır. Tek
tesirli filtre elemanları ve çift elemanlı filtre ön filtreleri her yıl degistirilmelidir. Bunu yaparken yuva
ve filtre kafasının da temizlenmesine dikkat edilmelidir. Çift elemanlı filtre sistemindeki hassas
süzmeyi yapan filtre elemanlarının 3000 – 4000 saatlik çalısmalarından sonra ekonomik ömürlerini
tamamlarlar bu ekonomik ömür süresince zaman zaman tortu ve su filtreden uzaklastırılmalıdır.
Filtre montajı yapılırken gerek çalısma yerinin gerekse montaj parçacıklarının son derece temiz
olması gerekmektedir.
Motor yagı degistirilmesi gerektiginde yakıt pompası ve regülatöre ait yag banyosunun da kontrol
edilmesi gerekir. Zamanla bu yag bozulmus veya dizel yakıtı sızıntıları nedeniyle incelmis olabilir.
Yakıt pompasını temizlemek gerektiginde basınçlı su püskürtmeyiniz su pompaya sızabilir, pompa
ve regülatör dıs temizligi ötesinde baskaca bir bakımı gerektirmez bu kural enjektörler içinde geçerlidir.
Pompa regülatör ve enjektörlerin islevlerini kusursuz yerine getirmesi motorun çalısma ömrünü
uzatır. Bu parçalar 2000 saatlik çalısmadan sonra bu konuda uzman kisilerce test edilmelidir.
Eger sistemin herhangi bir yerinde hava var ise bu havanın dısarı atılması gerekir, bunun için Sekil
7 ve 8 ' de (E) ile gösterilen hava alma yerleri sırasıyla açılmalıdır. Bu islem için yakıtın devri göz
önüne alınarak ilk geçtigi yerin havası önce alınır. Hava alma isleminde öncelikle yakıt deposunda
yakıtın bulunması gerekir. Sonra depodan enjektörlere kadar tüm sistem içinde sırasıyla hava dısarı
atılmalıdır.
Besleme pompasında ihtiyaç fazlası yakıt geri dönüs borusu ile depoya geri gönderilir. Hava alma
islemi esnasında geri dönüs borusundaki havanında alınması unutulmamalıdır.
Sekil 7 Sekil 8
7. Besleme borusu B. Baslık somunu
10. Yakıt pompası H. Hava alma cıvatası
12. Enjektör R. Regülatör
