Ünlüer Et küçüldü ve adını Harman Et olarak değiştirdi. Şalvarlı Et in sahibi işi kardeşlerine devrediyor. Altın Et ve Canet de hızla küçülüyor. Toptan et satışında vade kaldırıldı. Artık eti sadece keş parası olanlar alabilecek.
--------------------------------------------------------------------------------
Ünlüer Et küçüldü ve adını ' Harman Et ' olarak değiştirdi. Şalvarlı Et’in sahibi işi kardeşlerine devrediyor. Altın Et ve Canet de hızla küçülüyor. Toptan et satışında vade kaldırıldı. Artık eti sadece keş parası olanlar alabilecek.
Toptan et satışı, özellikle son yıllarda hayvancılık sektörünün en önemli halkalarından biri oldu. Canlı hayvanı üreticiden toptan alıp işleyerek tüketiciye ulaştıranlar bu işte hızla büyüdüler. Öyle ki bazıları milyon dolarlık et işleme tesisleri kurdu. Buralarda işledikleri ürünleri satmak için perakende mağaza zincirleri oluşturdular. Bir yandan da markalaşmaya çalıştılar.
Ünlüer, Şalvarlı, Canet gibi markalar, günde bin ton civarında kırmızı etin tüketildiği İstanbul pazarında kıyasıya bir rekabete başladı. Bu markaların açtığı mağaza sayısı 2007 yılından itibaren hızla artarak 40’lara ulaştı. Bu rüzgarı ardına alan kırmızı etçiler, başta sahil bölgeleri olmak üzere Anadolu’ya da et mağazaları açma kararı aldılar.
Ancak bu furya kısa sürdü. Önce 14 mağazalı Ünlüer Et, borçlarını ödeyemediği için icralık oldu. Yılda 8 bin ton et satan ve bunu 15 bin tona çıkarmayı hedefleyen şirketin fabrikasına kamu bankalarından biri tarafından el konulduğu ileri sürüldü. Ünlüer Et’in sahibi Önder Ünlüer’in, fabrikasını söz konusu bankadan kiraladığı belirtiliyor. Şimdi Ünlüer, yoluna “Harman Et” adı altında devam ediyor.
Yıldızı en çok parlayan et toptancısı kuşkusuz Şalvarlı Et olmuştu. Öyle ki Şalvarlı, bu iş için İstanbul Hadımköy’de modern bir fabrika bile kurmuştu. Şirket, Edirne’de de 3 bin dönüm arazi üzerinde bin 200 büyükbaş hayvanın bulunduğu çiftliğinde besicilik yapıyordu. Şalvarlı, Silivri ve Şanlıurfa’daki daha küçük çaplı çiftliklerinde de bu amaçla hayvan yetiştiriyor; Balıkesir, Afyon gibi illerinden aldığı karkas etleri de 21 adet soğuk hava depolu arabasıyla fabrikasına taşıyordu.
Şalvarlı Et, günde yaklaşık 40 ton et satarak 2006 yılında 5 milyon TL ciro elde etmişti. Şirketin 2007’de mağaza sayısı 10’a, yıllık cirosu ise 15 milyon TL’ye ulaşmıştı. Ancak 2008’den itibaren Şalvarlı’da da işler ters gitmeye başladı. Önce 1 milyon 200 bin dolara kurulan Zeytinburnu mağazası kapatıldı. Onu, 700 bin dolar maliyetli Mimaroba mağazası izledi.
Şalvarlı Et’in sahibi Abuzer Göktaş, kriz kadar hammadde azlığı nedeniyle de sıkıntıya girdiklerini belirtiyor. Göktaş, 'Sektörde şu anda zorda olmayan firma yok. Küçülmemiz devam edecek. Herkese borcumuzu ödüyoruz. Ardından da işi kardeşlerime devredip onlarla çalışacağım' diyor.
1986’dan yana bu işi yapan ve ciddi mağaza yatırımları yapan Canet de küçülüyor. Can Et ' in sahibi Servet Can, hatırlanacağı gibi Erzincan’daki tavuk çiftliğini kapatmıştı. Şimdi de kırmızı et mağazalarını azaltıyor. Canet, 30 civarındaki mağazasında kriz öncesi yılda 20 bin tona yakın et satıyordu. Şirket, İstanbul’un yanısıra Akdeniz bölgesinde de et mağazası açmıştı.
Canet, Güneydoğu Anadolu bölgesinde anlaşmalı olduğu besicilerden aldığı hayvanları Diyarbakır’daki tesislerinde kesip işleyerek soğuk zincirle İstanbul’a getiriyordu.
Bu arada, Akdeniz bölgesinde toptan et ticareti yapan şirketler de küçülüyor. Bunların başında da Antalya merkezli Altın Et geliyor. Bu şirket, Akdeniz ve Ege bölgelerinde özellikle otellerin en büyük tedarikçisi konumundaydı. Altın Et ' i, özellikle kriz öncesi yaptığı 30 milyon dolarlık yatırımın sıkıntıya soktuğu iddia ediliyor. Antalya’da Avrupa standartlarında inşa ettiği bu tesisten verim alamadan krize yakalanan şirketin hem bankalara hem de Saray Halı gibi hayvan üreticilerine yüklü borcu olduğu söyleniyor.
Küçülen toptancılardan biri de Serhat Et. Bu şirketin İsmail Dükel, sektörde yaşananların kaçınılmaz olduğunu vurgularken bir özeleştiride bulunmadan geçemiyor: 'Biz de bu süreçten etkilendik. Bizim için de ' Piyasadan çekildi ' dendi. Ama ne biz ne de diğerleri çekildi. Sadece şirket isimleri değişiyor. Çünkü bildiğimiz tek iş bu. Ama bu duruma gelinmesinde en büyük neden hesapsız yapılan yatırımlar. Krediyle yapılan yatırımlar krize yakalandı. Şimdi bankalar bu işi yapanlara krediyi kesti. Nakit sıkıntısı da çok yüksek. Kimse birbirine sistemli şekilde yardımda bulunamıyor. Vadeli çalışılmıyor. Bankalar da problemi artırıyor. Sonuçta bizler mecburen küçüldük. Serhat Et olarak daha önce yılda 35 milyon dolarlık et satıyorduk. Şimdi 13 milyon dolara düştü. Sadece İstanbul Büyükşehir Belediyesi ' nin 13 milyon TL ' lik işini alabildik. Belediyenin tesislerine ve merkezlerine etleri biz veriyoruz. Bundan başka da bir işe girmeyi düşünmüyoruz.'
Bu arada, şirketine haciz konulanlar sadece toptan et satıcıları değil. Onlar da alacaklılarına icra takibi başlatıyor. Örneğin, haberimizi hazırlarken aradığımız Dört Mevsim Et Mamulleri ' nin Genel Müdürü Ekrem Göçer, bu tür konularla meşguldü. Göçer, özellikle İstanbul, Marmara ve Ege bölgelerinin önemli tedarikçilerinden olan Balıkesir merkezli Dört Mevsim ' in bundan sonra daha sınırlı yerlere çalışacağını belirtiyor: 'Et verdiğimiz marketler ödeme yapmayınca hukuki yola başvurduk. Sistem öyle bir tıkandı ki, krizden en kolay çıkmanın yolu küçülmek. Daha önce yılda 150 bin kuzu satışımız vardı. Şimdi 50 binlere çektik. Bunu bilerek ve isteyerek yaptık. Herkese mal vermiyoruz. Güvendiğimiz esnafa ve parası olan elit kesimlere mal veriyoruz artık.'
Etçii markasıyla tanınan Emin Arslan, daha çok lüks marketlere yönelik et satıyor. Arslan, krizde ancak bu şekilde ayakta durabildiklerini söylüyor: 'Tuzla’daki tesislerimizde haftada 120 büyükbaş, 300 de küçükbaş hayvan kesimi yapıyoruz. Burada işlediğimiz etlerin bir kısmını Macrocenter marketleri, Num Num ve Mozeralla gibi restoranlar ile Merkez Bankası’na veriyoruz. Bir kısmını, sadece ‘koşer’ şartlarında hayvan kesimini kabul eden ve etin kalitesi konusunda çok titiz olan Yahudi cemaatine ayırıyoruz. Geri kalanı da İstanbul ve Marmara bölgesindeki özel müşterilerimize veriyoruz. Aynı zamanda Steak House diye kendi restoranlarımız var. Buralarda B ve üstü gelir grubuna hitap ediyoruz. Özellikle bu grubu tercih ediyoruz çünkü, kriz de olsa bu dönemin talebinde bir düşme olmadı. Tersine arttı.'
Krize rağmen et fiyatlarındaki artış da dikkat çekici. Aslında kurban bayramlarından 3-4 ay sonra rutin bir artış oluyordu. Ancak bir ay içinde dana karkasın kilo fiyatı 9.5 TL’den 11 TL’ye, kuzu karkasınki ise 10 TL’den 14 TL’ye çıktı. Tabii bu fiyatlar perakendede semtine göre 20 TL’den başlıyor.
Sektörde et fiyatlarındaki artış iki şekilde yorumlanıyor. Birincisi, hammadde sıkıntısı. Önceleri Türkiye ' ye kaçak olarak küçükbaş hayvan giriyordu. Şimdi sınır bölgelerinden tersine ticaretin başladığı söyleniyor. Yani döviz yükseldiği için yurtdışına yoğun bir şekilde canlı hayvan satılıyor. Başka bir görüşse, toptan et piyasasında yaşanan sıkıntıları fırsat bilenlerin suni olarak fiyatları şişirdiği yönünde.
Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Zootekni Bölümü Öğretim Görevlisi Prof. Dr. Numan Akman, hayvancılıkta ciddi politikalar geliştirilmezse sektörü çok daha büyük sıkıntıların beklediği görüşünde. Akman’ın tespitleri şöyle: 'Türkiye’de TÜİK tarafından verilen kesilen hayvan sayısı ve et üretimi gerçek üretimi yansıtmaz. Çünkü bu değerler sadece mezbahalardaki kesim dikkate alınarak elde edilir. Oysa Türkiye ' de mezbaha dışı kesim de yaygındır. Özetle üretim istatistiklerdeki değerden daha fazladır. Ama kesin olan bir şey varsa, o da hayvan sayısının gittikçe azaldığı ve buna bağlı olarak et üretiminin daha da düşeceğidir. Türkiye ' de kriz hayvancılık sektörü çeviren çarklarda tıkanma yaratmaktadır. Bu aşamada toptan etçiler zarar görüyor. Bunun anlamı üreticilerin parasını alamaması ve borçlarını ödeyememesidir. Hele süt fiyatının düşmesi devam ederse sığır eti fiyatları da gerileyecektir. Özetle acil önlem alınmazsa, sadece üreticiler ve toptancılar değil, her kesim zarar görecektir.'
--------------------------------------------------------------------------------
Ünlüer Et küçüldü ve adını ' Harman Et ' olarak değiştirdi. Şalvarlı Et’in sahibi işi kardeşlerine devrediyor. Altın Et ve Canet de hızla küçülüyor. Toptan et satışında vade kaldırıldı. Artık eti sadece keş parası olanlar alabilecek.
Toptan et satışı, özellikle son yıllarda hayvancılık sektörünün en önemli halkalarından biri oldu. Canlı hayvanı üreticiden toptan alıp işleyerek tüketiciye ulaştıranlar bu işte hızla büyüdüler. Öyle ki bazıları milyon dolarlık et işleme tesisleri kurdu. Buralarda işledikleri ürünleri satmak için perakende mağaza zincirleri oluşturdular. Bir yandan da markalaşmaya çalıştılar.
Ünlüer, Şalvarlı, Canet gibi markalar, günde bin ton civarında kırmızı etin tüketildiği İstanbul pazarında kıyasıya bir rekabete başladı. Bu markaların açtığı mağaza sayısı 2007 yılından itibaren hızla artarak 40’lara ulaştı. Bu rüzgarı ardına alan kırmızı etçiler, başta sahil bölgeleri olmak üzere Anadolu’ya da et mağazaları açma kararı aldılar.
Ancak bu furya kısa sürdü. Önce 14 mağazalı Ünlüer Et, borçlarını ödeyemediği için icralık oldu. Yılda 8 bin ton et satan ve bunu 15 bin tona çıkarmayı hedefleyen şirketin fabrikasına kamu bankalarından biri tarafından el konulduğu ileri sürüldü. Ünlüer Et’in sahibi Önder Ünlüer’in, fabrikasını söz konusu bankadan kiraladığı belirtiliyor. Şimdi Ünlüer, yoluna “Harman Et” adı altında devam ediyor.
Yıldızı en çok parlayan et toptancısı kuşkusuz Şalvarlı Et olmuştu. Öyle ki Şalvarlı, bu iş için İstanbul Hadımköy’de modern bir fabrika bile kurmuştu. Şirket, Edirne’de de 3 bin dönüm arazi üzerinde bin 200 büyükbaş hayvanın bulunduğu çiftliğinde besicilik yapıyordu. Şalvarlı, Silivri ve Şanlıurfa’daki daha küçük çaplı çiftliklerinde de bu amaçla hayvan yetiştiriyor; Balıkesir, Afyon gibi illerinden aldığı karkas etleri de 21 adet soğuk hava depolu arabasıyla fabrikasına taşıyordu.
Şalvarlı Et, günde yaklaşık 40 ton et satarak 2006 yılında 5 milyon TL ciro elde etmişti. Şirketin 2007’de mağaza sayısı 10’a, yıllık cirosu ise 15 milyon TL’ye ulaşmıştı. Ancak 2008’den itibaren Şalvarlı’da da işler ters gitmeye başladı. Önce 1 milyon 200 bin dolara kurulan Zeytinburnu mağazası kapatıldı. Onu, 700 bin dolar maliyetli Mimaroba mağazası izledi.
Şalvarlı Et’in sahibi Abuzer Göktaş, kriz kadar hammadde azlığı nedeniyle de sıkıntıya girdiklerini belirtiyor. Göktaş, 'Sektörde şu anda zorda olmayan firma yok. Küçülmemiz devam edecek. Herkese borcumuzu ödüyoruz. Ardından da işi kardeşlerime devredip onlarla çalışacağım' diyor.
1986’dan yana bu işi yapan ve ciddi mağaza yatırımları yapan Canet de küçülüyor. Can Et ' in sahibi Servet Can, hatırlanacağı gibi Erzincan’daki tavuk çiftliğini kapatmıştı. Şimdi de kırmızı et mağazalarını azaltıyor. Canet, 30 civarındaki mağazasında kriz öncesi yılda 20 bin tona yakın et satıyordu. Şirket, İstanbul’un yanısıra Akdeniz bölgesinde de et mağazası açmıştı.
Canet, Güneydoğu Anadolu bölgesinde anlaşmalı olduğu besicilerden aldığı hayvanları Diyarbakır’daki tesislerinde kesip işleyerek soğuk zincirle İstanbul’a getiriyordu.
Bu arada, Akdeniz bölgesinde toptan et ticareti yapan şirketler de küçülüyor. Bunların başında da Antalya merkezli Altın Et geliyor. Bu şirket, Akdeniz ve Ege bölgelerinde özellikle otellerin en büyük tedarikçisi konumundaydı. Altın Et ' i, özellikle kriz öncesi yaptığı 30 milyon dolarlık yatırımın sıkıntıya soktuğu iddia ediliyor. Antalya’da Avrupa standartlarında inşa ettiği bu tesisten verim alamadan krize yakalanan şirketin hem bankalara hem de Saray Halı gibi hayvan üreticilerine yüklü borcu olduğu söyleniyor.
Küçülen toptancılardan biri de Serhat Et. Bu şirketin İsmail Dükel, sektörde yaşananların kaçınılmaz olduğunu vurgularken bir özeleştiride bulunmadan geçemiyor: 'Biz de bu süreçten etkilendik. Bizim için de ' Piyasadan çekildi ' dendi. Ama ne biz ne de diğerleri çekildi. Sadece şirket isimleri değişiyor. Çünkü bildiğimiz tek iş bu. Ama bu duruma gelinmesinde en büyük neden hesapsız yapılan yatırımlar. Krediyle yapılan yatırımlar krize yakalandı. Şimdi bankalar bu işi yapanlara krediyi kesti. Nakit sıkıntısı da çok yüksek. Kimse birbirine sistemli şekilde yardımda bulunamıyor. Vadeli çalışılmıyor. Bankalar da problemi artırıyor. Sonuçta bizler mecburen küçüldük. Serhat Et olarak daha önce yılda 35 milyon dolarlık et satıyorduk. Şimdi 13 milyon dolara düştü. Sadece İstanbul Büyükşehir Belediyesi ' nin 13 milyon TL ' lik işini alabildik. Belediyenin tesislerine ve merkezlerine etleri biz veriyoruz. Bundan başka da bir işe girmeyi düşünmüyoruz.'
Bu arada, şirketine haciz konulanlar sadece toptan et satıcıları değil. Onlar da alacaklılarına icra takibi başlatıyor. Örneğin, haberimizi hazırlarken aradığımız Dört Mevsim Et Mamulleri ' nin Genel Müdürü Ekrem Göçer, bu tür konularla meşguldü. Göçer, özellikle İstanbul, Marmara ve Ege bölgelerinin önemli tedarikçilerinden olan Balıkesir merkezli Dört Mevsim ' in bundan sonra daha sınırlı yerlere çalışacağını belirtiyor: 'Et verdiğimiz marketler ödeme yapmayınca hukuki yola başvurduk. Sistem öyle bir tıkandı ki, krizden en kolay çıkmanın yolu küçülmek. Daha önce yılda 150 bin kuzu satışımız vardı. Şimdi 50 binlere çektik. Bunu bilerek ve isteyerek yaptık. Herkese mal vermiyoruz. Güvendiğimiz esnafa ve parası olan elit kesimlere mal veriyoruz artık.'
Etçii markasıyla tanınan Emin Arslan, daha çok lüks marketlere yönelik et satıyor. Arslan, krizde ancak bu şekilde ayakta durabildiklerini söylüyor: 'Tuzla’daki tesislerimizde haftada 120 büyükbaş, 300 de küçükbaş hayvan kesimi yapıyoruz. Burada işlediğimiz etlerin bir kısmını Macrocenter marketleri, Num Num ve Mozeralla gibi restoranlar ile Merkez Bankası’na veriyoruz. Bir kısmını, sadece ‘koşer’ şartlarında hayvan kesimini kabul eden ve etin kalitesi konusunda çok titiz olan Yahudi cemaatine ayırıyoruz. Geri kalanı da İstanbul ve Marmara bölgesindeki özel müşterilerimize veriyoruz. Aynı zamanda Steak House diye kendi restoranlarımız var. Buralarda B ve üstü gelir grubuna hitap ediyoruz. Özellikle bu grubu tercih ediyoruz çünkü, kriz de olsa bu dönemin talebinde bir düşme olmadı. Tersine arttı.'
Krize rağmen et fiyatlarındaki artış da dikkat çekici. Aslında kurban bayramlarından 3-4 ay sonra rutin bir artış oluyordu. Ancak bir ay içinde dana karkasın kilo fiyatı 9.5 TL’den 11 TL’ye, kuzu karkasınki ise 10 TL’den 14 TL’ye çıktı. Tabii bu fiyatlar perakendede semtine göre 20 TL’den başlıyor.
Sektörde et fiyatlarındaki artış iki şekilde yorumlanıyor. Birincisi, hammadde sıkıntısı. Önceleri Türkiye ' ye kaçak olarak küçükbaş hayvan giriyordu. Şimdi sınır bölgelerinden tersine ticaretin başladığı söyleniyor. Yani döviz yükseldiği için yurtdışına yoğun bir şekilde canlı hayvan satılıyor. Başka bir görüşse, toptan et piyasasında yaşanan sıkıntıları fırsat bilenlerin suni olarak fiyatları şişirdiği yönünde.
Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Zootekni Bölümü Öğretim Görevlisi Prof. Dr. Numan Akman, hayvancılıkta ciddi politikalar geliştirilmezse sektörü çok daha büyük sıkıntıların beklediği görüşünde. Akman’ın tespitleri şöyle: 'Türkiye’de TÜİK tarafından verilen kesilen hayvan sayısı ve et üretimi gerçek üretimi yansıtmaz. Çünkü bu değerler sadece mezbahalardaki kesim dikkate alınarak elde edilir. Oysa Türkiye ' de mezbaha dışı kesim de yaygındır. Özetle üretim istatistiklerdeki değerden daha fazladır. Ama kesin olan bir şey varsa, o da hayvan sayısının gittikçe azaldığı ve buna bağlı olarak et üretiminin daha da düşeceğidir. Türkiye ' de kriz hayvancılık sektörü çeviren çarklarda tıkanma yaratmaktadır. Bu aşamada toptan etçiler zarar görüyor. Bunun anlamı üreticilerin parasını alamaması ve borçlarını ödeyememesidir. Hele süt fiyatının düşmesi devam ederse sığır eti fiyatları da gerileyecektir. Özetle acil önlem alınmazsa, sadece üreticiler ve toptancılar değil, her kesim zarar görecektir.'
