Basınçlı sulama yatırımlarındaki yolsuzluğu “Sulama borularından yolsuzluk akıyor” başlığı ile 28 Temmuz’da bu köşede yazdık.Yazı yayınlandıktan sonra çok sayıda okurumuz “az yazmışsınız, yolsuzluk çok daha büyük boyutlarda” diye görüş bildirdi. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı’ndan ise olumlu veya olumsuz hiçbir tepki gelmedi. Yolsuzluk aynen devam ediyor.
Oysa, bakanlık harekete geçer ve yolsuzluk önlenirse, modern sulama yatırımları ile ülke ekonomisine yıllık 15 milyar dolar gelir sağlamak mümkün.
Basınçlı Sulama Sanayicileri Derneği’nin Devlet Su İşleri(DSİ) verilerine dayanarak yaptığı hesaplamalara göre, Türkiye’nin 78 milyon hektar yüzey alanının 28 milyon hektarı ekilebilir arazi. Bunun da 25 milyon 750 bin hektarı sulanabilir. Fakat, sulanabilen arazi sadece 5 milyon 280 bin hektar. DSİ, cumhuriyetin 100. yılı olan 2023 yılına kadar sulanabilir arazi miktarını 8.5 milyon hektara çıkarmayı hedefliyor. Bu hedefe ulaşmak için öngörülen yatırım maliyeti 26 milyar dolar.
Basınçlı Sulama Sanayicileri Derneği’nin iddiasına göre, yeni bir baraj ve kuyu yatırımı yapmadan, sadece sulama yöntemini değiştirerek hem sulanan alanı 10 milyon 560 bin hektara çıkarmak, hem de devletin 26 milyar dolar yatırım yapmasına gerek kalmadan ülkeye yılda 15 milyar dolar ek gelir sağlamak mümkün.
Bu sihirli formülün ana hatları şöyle:
DSİ’ nin 2008 verilerine göre, Türkiye’nin yıllık su tüketimi 46 milyar metreküp. Bunun 34 milyar metreküpü yani yüzde 74’ü sulamada, yüzde 15’i olan 7 milyar metreküpü içme suyu, yüzde 11’i olan 5 milyar metreküp ise sanayide kullanılıyor. 2023 yılında su tüketiminin 112 milyar metreküpe ulaşması bekleniyor. Suyun çok büyük bölümü tarımsal sulamada kullanılıyor. Dolayısıyla burada yapılacak tasarruf çok büyük önem kazanıyor.
Suyun verimli kullanımı uygulanan sulama yöntemine bağlı. DSİ verilerine göre bir hektar alanın sulanması için salma sulama yöntemi ile 10 bin metreküp, yağmurlama sulama yöntemi ile 6 bin 500 metreküp, damla sulama yöntemi ile 4 bin metreküp suya ihtiyaç var. Bu değerler, iklim, toprak yapısı, ürün cinsi gibi bir çok etkene bağlı olarak değişebilir. Derneğin hesaplamalarına göre, salma sulamaya göre yağmurlama sulama yöntemi yüzde 35, damla sulama yöntemi yüzde 50 su tasarrufu sağlıyor.
DSİ verilerine göre, sulu tarım ile zirai gelirin yaklaşık 5-6 kat artırılması mümkün. Kuru tarım yapılan bir alanda hektar başına ortalama 500 dolar gelir elde edilirken, aynı alandan sulama ile 3 bin dolar gelir elde ediliyor.
Sulamada bir başka önemli etken enerji kullanımı. DSİ verilerine göre, tarımsal sulamada kullanılan suyun yüzde 20’si yer altı kaynaklardan sağlanıyor. Ancak, tarımsal sulamanın yaklaşık yüzde 60’ının DSİ kontrolünde olduğu, kalanın çiftçiler tarafından yapıldığı ve özellikle tarımsal sulama amaçlı çok sayıda ruhsatsız, kaçak derin kuyu bulunduğu dikkate alınırsa tarımsal sulamada yer altı su kullanımının yaklaşık yüzde 40 olduğu biliniyor. Tarımsal sulama amaçlı 1 metreküp suyun yer altından çıkarılması için 1 kilowat saat elektrik enerjisi gerekiyor.Bu amaçla motorin kullanılması durumunda maliyet daha da yükseliyor.
Gübre kullanımı ise konunun bir başka boyutu. Tarımda yıllık 6 milyon ton gübre kullanıldığı ve gübrenin ton fiyatının da ortalama 350 dolar olduğu dikkate alındığında modern sulama yöntemleri ile gübre kullanımından yüzde 50 tasarruf sağlanabilmektedir.
Özetle; modern sulama yöntemlerinin kullanılması ile, bugün sulanmakta olan 5 milyon 280 bin hektar tarım arazisinin sulanmasında yüzde 50 oranında su tasarrufu sağlanacak. Yapılan bu su tasarrufu ile yeni bir baraj veya kuyu yatırımı yapılmadan sulanabilir arazi miktarı 10.5 milyon hektara ulaşacak. Böylece DSİ verileri dikkate alındığında bu alandan elde edilecek gelir yıllık 13.2 milyar dolar olacak.
Sağlanacak 820 milyon dolar enerji tasarrufu ve 1 milyar 50 milyon dolarlık gübre tasarrufu da hesaba katılınca yılda 15 milyar 70 milyon dolar ek gelir sağlanıyor.
Yapılan hesaplamalar ve ortaya çıkan veriler üzerinde durmaya değer. Bu çalışma ilgili bakanlıklara, kurumlara sunuldu.
Hükümet, kaynak tasarrufu sağlayacak ve yılda 15 milyar dolar ek gelir getirecek bu öneriyi dikkate alacak mı, yoksa yolsuzluğa göz yumarak, göz boyama yatırımları ile Cumhuriyetin 100. yılına da sulama sorununu çözmemiş ülke olarak girecek mi bunu zaman gösterecek.
Oysa, bakanlık harekete geçer ve yolsuzluk önlenirse, modern sulama yatırımları ile ülke ekonomisine yıllık 15 milyar dolar gelir sağlamak mümkün.
Basınçlı Sulama Sanayicileri Derneği’nin Devlet Su İşleri(DSİ) verilerine dayanarak yaptığı hesaplamalara göre, Türkiye’nin 78 milyon hektar yüzey alanının 28 milyon hektarı ekilebilir arazi. Bunun da 25 milyon 750 bin hektarı sulanabilir. Fakat, sulanabilen arazi sadece 5 milyon 280 bin hektar. DSİ, cumhuriyetin 100. yılı olan 2023 yılına kadar sulanabilir arazi miktarını 8.5 milyon hektara çıkarmayı hedefliyor. Bu hedefe ulaşmak için öngörülen yatırım maliyeti 26 milyar dolar.
Basınçlı Sulama Sanayicileri Derneği’nin iddiasına göre, yeni bir baraj ve kuyu yatırımı yapmadan, sadece sulama yöntemini değiştirerek hem sulanan alanı 10 milyon 560 bin hektara çıkarmak, hem de devletin 26 milyar dolar yatırım yapmasına gerek kalmadan ülkeye yılda 15 milyar dolar ek gelir sağlamak mümkün.
Bu sihirli formülün ana hatları şöyle:
DSİ’ nin 2008 verilerine göre, Türkiye’nin yıllık su tüketimi 46 milyar metreküp. Bunun 34 milyar metreküpü yani yüzde 74’ü sulamada, yüzde 15’i olan 7 milyar metreküpü içme suyu, yüzde 11’i olan 5 milyar metreküp ise sanayide kullanılıyor. 2023 yılında su tüketiminin 112 milyar metreküpe ulaşması bekleniyor. Suyun çok büyük bölümü tarımsal sulamada kullanılıyor. Dolayısıyla burada yapılacak tasarruf çok büyük önem kazanıyor.
Suyun verimli kullanımı uygulanan sulama yöntemine bağlı. DSİ verilerine göre bir hektar alanın sulanması için salma sulama yöntemi ile 10 bin metreküp, yağmurlama sulama yöntemi ile 6 bin 500 metreküp, damla sulama yöntemi ile 4 bin metreküp suya ihtiyaç var. Bu değerler, iklim, toprak yapısı, ürün cinsi gibi bir çok etkene bağlı olarak değişebilir. Derneğin hesaplamalarına göre, salma sulamaya göre yağmurlama sulama yöntemi yüzde 35, damla sulama yöntemi yüzde 50 su tasarrufu sağlıyor.
DSİ verilerine göre, sulu tarım ile zirai gelirin yaklaşık 5-6 kat artırılması mümkün. Kuru tarım yapılan bir alanda hektar başına ortalama 500 dolar gelir elde edilirken, aynı alandan sulama ile 3 bin dolar gelir elde ediliyor.
Sulamada bir başka önemli etken enerji kullanımı. DSİ verilerine göre, tarımsal sulamada kullanılan suyun yüzde 20’si yer altı kaynaklardan sağlanıyor. Ancak, tarımsal sulamanın yaklaşık yüzde 60’ının DSİ kontrolünde olduğu, kalanın çiftçiler tarafından yapıldığı ve özellikle tarımsal sulama amaçlı çok sayıda ruhsatsız, kaçak derin kuyu bulunduğu dikkate alınırsa tarımsal sulamada yer altı su kullanımının yaklaşık yüzde 40 olduğu biliniyor. Tarımsal sulama amaçlı 1 metreküp suyun yer altından çıkarılması için 1 kilowat saat elektrik enerjisi gerekiyor.Bu amaçla motorin kullanılması durumunda maliyet daha da yükseliyor.
Gübre kullanımı ise konunun bir başka boyutu. Tarımda yıllık 6 milyon ton gübre kullanıldığı ve gübrenin ton fiyatının da ortalama 350 dolar olduğu dikkate alındığında modern sulama yöntemleri ile gübre kullanımından yüzde 50 tasarruf sağlanabilmektedir.
Özetle; modern sulama yöntemlerinin kullanılması ile, bugün sulanmakta olan 5 milyon 280 bin hektar tarım arazisinin sulanmasında yüzde 50 oranında su tasarrufu sağlanacak. Yapılan bu su tasarrufu ile yeni bir baraj veya kuyu yatırımı yapılmadan sulanabilir arazi miktarı 10.5 milyon hektara ulaşacak. Böylece DSİ verileri dikkate alındığında bu alandan elde edilecek gelir yıllık 13.2 milyar dolar olacak.
Sağlanacak 820 milyon dolar enerji tasarrufu ve 1 milyar 50 milyon dolarlık gübre tasarrufu da hesaba katılınca yılda 15 milyar 70 milyon dolar ek gelir sağlanıyor.
Yapılan hesaplamalar ve ortaya çıkan veriler üzerinde durmaya değer. Bu çalışma ilgili bakanlıklara, kurumlara sunuldu.
Hükümet, kaynak tasarrufu sağlayacak ve yılda 15 milyar dolar ek gelir getirecek bu öneriyi dikkate alacak mı, yoksa yolsuzluğa göz yumarak, göz boyama yatırımları ile Cumhuriyetin 100. yılına da sulama sorununu çözmemiş ülke olarak girecek mi bunu zaman gösterecek.
