Yıllık ortalama 800-900 bin ton ayçiçeği üreten Türkiye, kendine yeterli olmadığı için bu üründe net ithalatçı. Toplam 3 milyar dolarlık bitkisel yağ ithalatının yaklaşık üçte birini ayçiçeği oluşturuyor.
İthalat oranının yüksek olduğu bitkisel yağlarda ve bu kapsamdaki ayçiçeğinde Dış Ticaret Müsteşarlığı İthalat Genel Müdürlüğü hem üreticiyi, hem tüccar, sanayici ve ihracatçıyı memnun edecek bir politika uygulamaya çalışıyor. Ne kadar başarılı oluyor?
Uygulanan politikanın ayrıntılarına geçmeden bazı güncel verileri paylaşmakta yarar var.
Türkiye'nin 2009 yılı ayçiçeği üretimi 800 bin ton seviyelerinde gerçekleşti. Trakyabirlik kilograma 70 kuruş avans fiyat açıkladı. Devletin kilogram başına ödeyeceği destekleme primi ise 21 kuruş olarak belirlendi. Piyasada ayçiçeğinin alım fiyatı ortalama 70 kuruş oldu.
Bitkisel Yağ Sanayicileri Derneği'nin verilerine göre, bu yılın 10 aylık döneminde (Ocak-Ekim) 429 bin 201 ton ayçiçeği tohumu, 314 bin 503 ton ham ayçiçeği yağı ve 239 bin 224 ton ayçiçeği küspesi ithal edildi.
Bu kadar yüksek oranda ithalata konu olan ayçiçeğinde uygulanan dış ticaret politikası büyük önem taşıyor. Geçen yıl önce 'referans fiyat' uygulaması denendi. Sonra bunun yerine 'ithalatta gözetim' uygulamasına geçildi. Her iki uygulama ile ilgili gelişmeleri bu sütunda 3 Eylül ve 8 Eylül 2009 tarihli yazılarımızda ayrıntıları ile yazdık. Yazıları www.tarimdunyasi.net adresinden okuyabilirsiniz.
'Referans fiyat' ve 'ithalatta gözetim' uygulamasından sonra 'tarife kontenjanı' uygulamasına geçildi. Bakanlar Kurulu'nun bu konudaki kararı, 8 Ağustos 2009 tarihli Resmi Gazete'de yayınlandı. 'Yağlık Ayçiçeği Tohumu ve Ham Ayçiçeği Tohumu Yağı İthalatında Tarife Kontenjanı Uygulanması Hakkında Karar'ın uygulama tebliği ise 15 Ağustos 2009 tarihli Resmi Gazete'de yayınlandı.
Buna göre, tarife kontenjanı çerçevesinde 1 Ocak 2010 ile 30 Haziran 2010 tarihleri arasında ayçiçeği tohumu ve ayçiçeği unu ithalatında yüzde 5, ham ayçiçeği yağı ithalatında ise yüzde 17 gümrük vergisi uygulanması öngörülüyor. Bu tarihler arasında tarife kontenjanı çerçevesinde ithalat yapanlar, ayçiçeği tohumunda ve unda yüzde 22, ham ayçiçeğiyağında ise yüzde 19 daha az vergi ödeyecek.
Ayçiçeğinde tarife kontenjanı ilk kez uygulanmıyor. Daha önce de uygulandı. Trakyabirlik ve diğer birlikler, firmalar, iç piyasadan satın aldıkları ayçiçeği tohumu kadar ürünü ucuza ithal edebiliyordu. Fakat bu yıl farklı bir uygulama getirildi. Tarife kontenjanından yararlanmak için, satın alınan ürün kadar değil, satın alınan ürünün 15 Aralık 2009'a kadar işlenen miktarı kadar ithalat yapabilme şartı konuldu.
Bir örnekle açıklamak gerekirse; Trakyabirlik bu yıl 340 bin ton ayçiçeği tohumu aldı. Geçmiş yıllardaki uygulamada 340 bin ton ithal etme hakkı olacaktı. Fakat, bu yıl aldığı ürünü 15 Aralık 2009'a kadar işleme şartı getirildi. Trakyabirlik aldığı 340 bin ton ayçiçeğinin 101 bin tonunu kendi tesislerinde, 55 bin tonunu fason olarak işledi. Aldığı ayçiçeği tohumunun 102 bin tonunu piyasada sattı. Deposunda da 82 bin ton kaldı. Bu durumda Trakyabirlik tarife kontenjanı çerçevesinde 166 bin ton ayçiçeği tohumu veya eşdeğeri ham ayçiçeği yağını düşük vergi ödeyerek ithal edebilecek.
Trakyabirlik gibi diğer birlikler ve özel sektör firmaları da aldıkları ayçiçeği tohumunun ne kadarını işlediyse o miktarda ithalat yapabilecek.
Tarife kontenjanından yararlanmak isteyenler için başvuru süresi Perşembe günü sona eriyor. İthalat Genel Müdürlüğü gerekli incelemeleri yaptıktan sonra, tarife kontenjanı çerçevesinde ucuz ithalat, 1 Ocak 2010 itibariyle başlayacak.
Orta Anadolu Hububat, Bakliyat, Yağlı Tohumlar ve Mamulleri İhracatçıları Birliği Başkanı Turgay Ünlü, sistemin çok iyi işlediğini ve hem üreticinin hem de sanayicinin korunduğunu söylüyor. Ünlü, tarife kontenjanı çerçevesinde 600 bin ton civarında başvuru olacağını tahmin ediyor.
Telefonla görüştüğümüz Trakyabirlik Yönetim Kurulu Başkanı Rafet Sezen ise, 450 ile 500 bin ton arasında bir başvuru olacağını tahmin ettiklerini belirterek görüşlerini şöyle özetledi: 'Tarife kontenjanı uygulamasında 'işleme' şartının getirilmesi bizi olumsuz etkileyecek. Birlik olarak elimizde kalan 82 bin tonluk ayçiçeği tohumunun da tarife kontenjanı kapsamına alınması için çalışıyoruz. Sanayi ve Ticaret Bakanımız ile hafta sonu görüştük. Bu konuda bize destek olacaklarını söyledi. İthalat Genel Müdürlüğü'nün de, başvuru miktarı 650 bin tonun altında kalırsa bize bu hakkı tanıma sözü var. Biz bu talebi kendi kişisel çıkarımız için değil, ayçiçeği üreticisi ve ürünün geleceği için talep ediyoruz. Trakyabirlik olarak geçen yıl 83 kuruş fiyat verdik. Bu yıl 70 kuruş avans fiyat açıkladık. Üretici bizden fark bekliyor. Bu farkı vermemiz için tarife kontenjanı konusunun netleşmesini bekliyoruz. Bu farkı veremezsek, üretici ayçiçeği yerine buğdaya yönelir, seneye ithalat çok daha fazla olur.'
Rafet Bey'in de işaret ettiği gibi önemli olan içerde üretimi artırmak. Dışa bağımlılık sürdükçe, ithalatla ilgili hangi modeli uygularsanız uygulayın ülkenin dövizi
dışarıdaki üreticilere
