Geçen haftaki yazımda halen global tarım sektörünü derinden etkilemekte olup gelecek 10 yıl içinde etkisini daha da arttıracak olan 10 trendden (eğilimden) bahsetmiş ve 5’ini vermiştim. Sırasıyla, (1) dünya gıda talebinde demografik açıdan ciddi bir artış yaşandığını, (2) artan enerji açığının kapatılması yönünde de tarım ürünlerine talebin arttığını, (3) küresel ısınmanın özellikle su ihtiyacı yüksek bitkilerde arzı talebe uygun arttırmada sorun yarattığını ve sulamanın hayati önem arz edeceğini, (4) nüfusları hızla büyüyen ama tarım imkanları kısıtlı ülkelerin ticaretten ziyade başka ülkelerde yatırımlarını arttırıp kendi ülkelerine ihraç ettiklerini, ve (5) yatırımlarda giderek daha büyük ölçekler arandığını aktarmıştım. Aşağıda diğer 5 önemli trend var.
6) Teknolojinin Yaygınlaşması ve Hızlı Verim Artışı - Giderek artan tarım talebine arazi ıslahı cevap veremeyeceğine göre verim artmak zorunda. Bu nedenle global tarım sektörü teknolojik gelişmelerden çok daha fazla yararlanmaya başladı. Seracılık, topraksız tarım gibi kontrol edilebilir üretimler daha fazla talep görüyor. Uydu teknolojisi ile büyük ölçekteki araziler ve ürünlerin gelişimleri daha kolay takip ediliyor ve zamanında gerekli müdahaleler yapılıyor. Arazilere konan vericilerle cep telefonlarına don koşulları haber verilebiliyor. Genetik değişikliklere uğratılan tohumlarla verim bir kaç kat arttırılabiliyor.
7) Paketleme ve Perakende İnovasyonları - Ürünlerin raf ömürleri uzuyor. Örneğin, Chiquita muz paketlerinin içine koyduğu bir kimyasal madde ile artık muzların taze kalma sürelerini 7 gün daha uzatabiliyor. Gelişen paketleme teknikleri sayesinde ürünler ziyan edilmiyor. Tarım ürünlerinin ambalajları artık kendi artıklarından yapılır hale geliyor. Veya bu sayede aynı tarım ürünlerinden farklı taleplere hizmet verilebildiği için ürün ziyanı azalıyor. Örneğin ünlü gıda firması Sadia kümes hayvanlarının her bölgesini paketleme desteği ile dünyanın dört bir yanında değerlendirebiliyor. Ayrıca sağlıklı yaşam isteği tarım ürünlerine ek talep yaratıyor. Kokteyllerde artık yüksek kalorili snack’ler yerine sebze ve meyveler tercih ediliyor.
8) Şirketleşmeye Geçiş ve Stratejik Ortaklıklar - Küçük çiftçi ya da üreticilerin güç birliğini sağlayan birlikler ya da kooperatifler artık yerini profesyonel yönetimlerin rol oynadığı ve kar amaçlayan şirketlere bırakıyor. Araştırma, geliştirme, ürün yelpazesinin genişlemesi, daha etkin (ve ucuz) finansman kullanımı, know-how paylaşımı gibi üstünlükler şirketleşmeyle daha kolay yakalanabiliyor. Brezilyalı Copersucar, Arjantinli Los Grobo hep bu tür kooperatifçilikten şirketleşmeye geçerek dünya devi haline gelen şirketler. Şili bu şekilde küçük balık çiftliklerinden dünya somon üretiminin %38’ini üretecek boyutta profesyonel şirketler yaratabiliyor.
9) Tarım İhracatında Artış - Korumacı politikalara rağmen dünya tarım ihracatı giderek artıyor. Ürünler, ulaşılması zor bölgelerden tüketilecek bölgelere çok daha kolay gönderilebiliyor çünkü özellikle tarım sektörüne dayalı gelişmekte olan ülkelerde altyapı ve ulaşım imkanları gelişiyor. Tarım üretiminin dörtte birini nakliye sırasında kaybeden Hindistan’da bugün 500 milyar $’lık altyapı hamlesi var. Teknolojik gelişmeler de bugün daha ucuz ve daha kısa süren nakliyelere imkan tanıyor.
10) Finansman İmkanlarında ve Kullanımında Artış - Belki de en önemlisi, finansörler artık tarım sektörüne çok daha fazla ilgi duymaya başladı. Bunun için de artık daha çok kaynak bulabiliyorlar. Tarım yatırımları kısa sürede şirketleşip artık çok daha kolay halka açılabiliyorlar. Bir tuşla artık yüzlerce hisse senedi gibi alınıp satılan tarım emtia fonlarına ulaşmak mümkün. Organize vadeli işlemler piyasaları artık sadece gelişmiş ülkelere özel şeyler değil. Tarım sigortası yaygınlaşıyor. Ürünler standartlaşıyor, kullanım kolaylaşıyor. Yeni nesil tarım üreticileri daha eğitimli olup bu tür imkanları kullanmaya daha yatkın oluyorlar.
Sonuçta, global tarım sektörü bazı kontrol edilemez faktörlerin baskısı altında mecburen ve sessiz sedasız bir yapısal değişim geçiriyor. İki haftadır bu konudaki gelişmeleri özetliyorum. Tarım uzmanları yukardaki gelişmeleri doğru ya da yanlış, faydalı ya da zararlı, haklı ya da haksız görebilirler. Ama dünya bu yöne gidiyor. Öyle ya da böyle.
Dr. Saruhan ÖZEL
6) Teknolojinin Yaygınlaşması ve Hızlı Verim Artışı - Giderek artan tarım talebine arazi ıslahı cevap veremeyeceğine göre verim artmak zorunda. Bu nedenle global tarım sektörü teknolojik gelişmelerden çok daha fazla yararlanmaya başladı. Seracılık, topraksız tarım gibi kontrol edilebilir üretimler daha fazla talep görüyor. Uydu teknolojisi ile büyük ölçekteki araziler ve ürünlerin gelişimleri daha kolay takip ediliyor ve zamanında gerekli müdahaleler yapılıyor. Arazilere konan vericilerle cep telefonlarına don koşulları haber verilebiliyor. Genetik değişikliklere uğratılan tohumlarla verim bir kaç kat arttırılabiliyor.
7) Paketleme ve Perakende İnovasyonları - Ürünlerin raf ömürleri uzuyor. Örneğin, Chiquita muz paketlerinin içine koyduğu bir kimyasal madde ile artık muzların taze kalma sürelerini 7 gün daha uzatabiliyor. Gelişen paketleme teknikleri sayesinde ürünler ziyan edilmiyor. Tarım ürünlerinin ambalajları artık kendi artıklarından yapılır hale geliyor. Veya bu sayede aynı tarım ürünlerinden farklı taleplere hizmet verilebildiği için ürün ziyanı azalıyor. Örneğin ünlü gıda firması Sadia kümes hayvanlarının her bölgesini paketleme desteği ile dünyanın dört bir yanında değerlendirebiliyor. Ayrıca sağlıklı yaşam isteği tarım ürünlerine ek talep yaratıyor. Kokteyllerde artık yüksek kalorili snack’ler yerine sebze ve meyveler tercih ediliyor.
8) Şirketleşmeye Geçiş ve Stratejik Ortaklıklar - Küçük çiftçi ya da üreticilerin güç birliğini sağlayan birlikler ya da kooperatifler artık yerini profesyonel yönetimlerin rol oynadığı ve kar amaçlayan şirketlere bırakıyor. Araştırma, geliştirme, ürün yelpazesinin genişlemesi, daha etkin (ve ucuz) finansman kullanımı, know-how paylaşımı gibi üstünlükler şirketleşmeyle daha kolay yakalanabiliyor. Brezilyalı Copersucar, Arjantinli Los Grobo hep bu tür kooperatifçilikten şirketleşmeye geçerek dünya devi haline gelen şirketler. Şili bu şekilde küçük balık çiftliklerinden dünya somon üretiminin %38’ini üretecek boyutta profesyonel şirketler yaratabiliyor.
9) Tarım İhracatında Artış - Korumacı politikalara rağmen dünya tarım ihracatı giderek artıyor. Ürünler, ulaşılması zor bölgelerden tüketilecek bölgelere çok daha kolay gönderilebiliyor çünkü özellikle tarım sektörüne dayalı gelişmekte olan ülkelerde altyapı ve ulaşım imkanları gelişiyor. Tarım üretiminin dörtte birini nakliye sırasında kaybeden Hindistan’da bugün 500 milyar $’lık altyapı hamlesi var. Teknolojik gelişmeler de bugün daha ucuz ve daha kısa süren nakliyelere imkan tanıyor.
10) Finansman İmkanlarında ve Kullanımında Artış - Belki de en önemlisi, finansörler artık tarım sektörüne çok daha fazla ilgi duymaya başladı. Bunun için de artık daha çok kaynak bulabiliyorlar. Tarım yatırımları kısa sürede şirketleşip artık çok daha kolay halka açılabiliyorlar. Bir tuşla artık yüzlerce hisse senedi gibi alınıp satılan tarım emtia fonlarına ulaşmak mümkün. Organize vadeli işlemler piyasaları artık sadece gelişmiş ülkelere özel şeyler değil. Tarım sigortası yaygınlaşıyor. Ürünler standartlaşıyor, kullanım kolaylaşıyor. Yeni nesil tarım üreticileri daha eğitimli olup bu tür imkanları kullanmaya daha yatkın oluyorlar.
Sonuçta, global tarım sektörü bazı kontrol edilemez faktörlerin baskısı altında mecburen ve sessiz sedasız bir yapısal değişim geçiriyor. İki haftadır bu konudaki gelişmeleri özetliyorum. Tarım uzmanları yukardaki gelişmeleri doğru ya da yanlış, faydalı ya da zararlı, haklı ya da haksız görebilirler. Ama dünya bu yöne gidiyor. Öyle ya da böyle.
Dr. Saruhan ÖZEL
