Tüm yoğun yem besisi
Yoğun yem ağırlıklı besi, besinin sütten kesimden sonra 2-3 aylık yaşta başladığı ve
450-500 kg canlı ağırlık ve 13-15 aylık yaş dönemi sonunda bitirildiği bir besi şeklidir
. En yüksek kar sağlayan, ticari besi işletmeleri için en
uygun ve dünyada en yaygın besi metodudur. Daha
çok ahır besisi şeklinde yapılır. Besin maddeleri yoğunluğuna göre bu besi şekli alt
sınıflara ayrılmaktadır. Bunlar; Tüm yoğun yem besisi, sınırlı besi, ve zayıf yoğunluklu
besidir.
Tüm yoğun yem besisinde kaba yem rasyondan tamamen veya kısmen çıkarılarak
yoğun yem verilmektedir. Bu besi şekli tahıl besisi, arpa besisi veya tam besi gibi
değişik isimlerle de anılabilmektedir. Tüm yoğun yem besisi 1950’li yılların sonlarında
İngiltere’de geliştirilmiştir. Preston adlı araştırıcı, 1961 yılında Rowett Araştırma
Enstitüsünde yapmış olduğu bir çalışma ile konu üzerine dikkatleri çekmiştir. Araştırıcı, 3-12 aylık dönemde Siyah
Alaca ırktan öküzlerle yaptığı çalışmada günlük ağırlık kazancını 1.2 kg, yemden
yararlanma oranını (yem tüketimi/c.a artışı) 4.62 ve karkas randımanını %54.9 olarak
bildirmektedir.
Bu sistemde amaç, süt tipi sığır ırklarının tosunlarını veya öküzlerini hızlı ağırlık artışı
sağlayacak şekilde ve 10-12 aylık yaşta kesilmek üzere tamamen yoğun yem içeren
rasyonlarla beslenmesidir. Sistemin ortaya çıkmasında, ete olan talebin artması, erken
sütten kesme sisteminin uygulanması ve arpa üretiminde gübreleme ve yeni çeşitlerin
devreye girmesiyle meydana gelen artış etkili olmuştur. Ayrıca bu yıllarda
İngiltere’deki kaba yem kaynaklarındaki kıtlığın da etkisi vardır. Hatta bu ülkede ve
ABD’de yoğun yemlerin birim fiyatı kaba yemlere göre daha ucuzdur. Benzer sistemi
ABD’de uygulamaktadır. 12–18 ay süre ile merada kalan hayvanlar 90-120 gün besiye
alınmakta ve bu ahır besisi sırasında yüksek enerjili yemlerle besleme yapılmaktadır Tüm yoğun yem besisini ilk
uygulayan işletmelerin toprağı olan ve geniş ölçüde arpa üretimi yapan işletmeler
olduğu görülmektedir. Bu çiftçiler yetiştirdikleri arpayı hayvandan geçirerek karlarını
artırmayı amaçlamışlardır. Bunun yanısıra basit değişikliklerle bu sisteme geçilebildiği
için uygulamada herhangi bir güçlük bulunmamaktadır. Tüm yoğun yem besisi
yemliklerin silo şeklinde kullanılması nedeniyle işçilikten de önemli ölçüde ekonomi
sağlamaktadır. Tüm yoğun yem besisinin çeşitli üstünlükleri şöyle sıralanabilir: 1-
Mekanizasyona uygunluğu, 2-Açık beside iyi sonuçlar vermesi, 3-Yoğun yem fiyatının
kaba yemle karşılaştırıldığında göreceli olarak daha ucuz olması, 4-Daha yüksek canlı
ağırlık artışı ve karkas randımanı vermesi, 5-Açıkta besi sisteminde devir hızının
yüksek olması, 6- Gübrenin sorun olduğu kimi bölgelerde gübre miktarını azaltması
gibi üstünlükleri vardı
Tüm yoğun yem besisinin esasını tahılların ve yoğun yemin kullanılması
oluşturmaktadır. Böyle bir beside hayvanların gereksinim duydukları besin madde
miktarlarını Çizelge-1 de olduğu gibi bildirmiştir.
Şimdiye kadar yapılan çalışmalardan yoğun yem tüketimi ve besiden beklenen
sonuçların Çizelge 2’de olduğu gibi meydana gelebileceği bildirilmiştir
Hayvanlara verilecek günlük yoğun yem miktarı canlı ağırlığa bağlı olarak 4-10 kg
arasında değişmektedir. Yoğun yeme ek olarak her gün aynı düzeyde olmak üzere 0.5-
1.5 kg kuru ot veya saman verilmelidir. Beside arpa, mısır, yulaf, buğday gibi değişik
tahıllar kullanılmaktadır. Bunlardan arpa ve mısıra dayalı besi ve performansa etkileri
şöyle özetlenebilir.
Çizelge 1. Yoğun beside besin maddeleri gereksinimi (Kruger’e göre)
Yaş (ay) CA (kg) KM(kg) SHP(g) NB(g)
5.-6. 130-160-190 4.0-5.4 500 2000-2700
7.-8. 190-200-250 5.4-6.8 600 2700-3400
9.-10. 250-280-310 6.8-8.0 750 3400-4000
11.-12. 310-350-400 8.0-9.6 800 4000-4800
SHP: Sindirilebilir Ham Protein, NB: Nişasta Birimi.
Arpa ve mısıra dayalı yoğun yem besisi
Dane arpa ve mısır her türden hayvanın besisinde en yaygın olarak kullanılan
yemlerdir. Her ikisinin de bol olarak bulunması ve hayvanlar üzerinde olumsuz
etkilerinin olmayışı nedeniyle miktar sınırlaması olmadan yedirilebilmesi geniş ölçüde
kullanılmalarına olanak vermektedir..
CA (kg) 150 200 250 300 350 400 450 500 550
YYT g/gün 4.5 5.5 6.2 7.0 7.7 8.5 9.0 9.3 9.6
CAA g/gün 1000 1200 1350 1350 1300 1300 1200 1100 1000
YY. 1kg CAA için 4.5 4.5 4.7 5.0 6.0 6.5 7.5 8.5 9.6
YY.bşl.göre 4.5 4.5 4.6 4.99 5.1 5.4 5.8 5.8 6.3
CA:canlı ağırlık, YYT: yoğun yem tüketimi, CAA: canlı ağırlık artışı, YY: yemden yararlanma,
YY. bşl göre: Yemden yararlanma başlangıca göre.
Arpa besisi
Beside en çok kullanılan tahıl arpadır. Bunun nedeni arpa kabuğunun yeteri miktarda
kavuz içermesidir. Bu durum, canlı ağırlık artışı ve yemden yararlanma oranını olumlu
etkilerken şişme gibi sindirim bozukluklarının ortaya çıkmasını da engellemektedir
Tahıl danelerinin
fiziksel olarak hazırlanmaları çok önemlidir. Örneğin arpa ve yulaf danelerinin ezilmiş
olanları öğütülmüş olanlara tercih edilir. Öğütülmüş hatta dikkatsizce ezilmiş daneler
hızla fermentasyona uğrayarak hayvanda şişme meydana getirirler. Ayrıca nem içeriği
de önemlidir. Nem içeriği %16 olduğunda bütün arpanın sindirilebilirliği %74 iken,
ezilmiş arpanın %80’dir. Depolamada nem oranı %12-14 olmalıdır. Arpa %14 nem
oranının altında ezildiğinde istenmeyen bir tozlanma görülür ve parçalanma zorlaşır.
Ayrıca şişme ve solunum problemlerine yol açabilir. Arpa nemli depolanacaksa hava
geçirmez silolarda tutulmalı veya propiyonik asit ile muamele edilmelidir. Başka bir
uygulama şekli ezme işleminden 24 saat önce su ilave ederek (tavlama) mevcut nemin
yükseltilmesidir. Bu işlemlerin amacı arpanın kavuzunun kaba yem özelliğinden
yararlanmaktır. Bu şekilde yapılan yemlemelerde yem tüketimi en üst düzeye
çıkabildiği gibi sindirim düzensizlikleri en aza iner. Öğütülmüş arpanın peletlenmesi
partikül boyutlarını küçülttüğünden daha da tehlikelidir
. Canlı ağırlık artışında azalmaya neden olmamak için
günlük 1 kg kuru ot veya saman yedirilmelidir (Işık, 1996).
Tüm yoğun yem besisinde protein kaynağı olarak üre kullanılması genç danalar için
önerilmemektedir. Çünkü 100 kilogramın altındaki buzağılar rasyondaki proteinin
kalitesine çok duyarlıdır ve üreyi değerlendiremezler. Bu yüzden bitkisel veya
hayvansal protein kaynakları kullanılmaktadır. 100-250 kg canlı ağırlıkta danalar için
yemin ham protein düzeyini %14 yapmak amacıyla rasyona üre katılabilir
Yaklaşık 200 kg’ı geçen hayvanlar için arpanın taşıdığı protein düzeyi
yeterli olmaktadır (Akman, 1998). Arpanın HP oranı yetiştirme ve gübreleme gibi
nedenlerle %9 ile %19 arasında değişim gösterir. Eksik kalan protein eldeki olanaklara
göre üre veya küspe gibi maddelerle tamamlanabilir.
Arpanın yerini enerjisi benzer yemler alabilmektedir. Yulaf, ağırlık artışında gerilemeye
neden olmaksızın arpanın yerini alabilir, yalnız yemden yararlanma her kg ağırlık artışıiçin 0.3 kg kadar kötüleşir. Buğdayın sellüloz oranı düşüktür. Arpanın %50’si yerine
%15 yulaf + %35 buğday olmak üzere birlikte kullanılabilir. Mısır ve kurutulmuş
melaslı şeker pancarı posası %50 oranında arpanın yerini alabilirler. Bu değişim danalar
125 kg canlı ağırlığa ulaştığında yapılmalıdır
Arpaya dayalı olarak yapılan yoğun yem besisinde, buzağılar 5 haftalık yaşta sütten
kesilmekte ve %17 HP içeren yoğun yemlerle beslenmektedir. 10-12 haftalık yaşta 100-
110 kg ağırlığa ulaştıklarında serbest yemleme uygulanmaktadır. Rasyon %14 HP
içerecek şekilde protein eklemesi yapılmış arpa ezmesine dayanmaktadır. Danalar 6-7
aylık yaş ve 250 kg civarında canlı ağırlığa ulaştığında rasyon %12 HP içerecek şekle
getirilerek daha ucuza mal edilmektedir. Çoğunlukla arpaya mineral karıştırılması
yeterli olmaktadır. Siyah Alaca tosunların, öküzlerden daha fazla büyüme hızına sahip
oldukları için %1-2 daha fazla proteine gereksinimleri olduğu belirtilmektedir.
Siyah Alaca tosun ve öküzlerinin MLC (Et ve Hayvancılık Komisyonu) tarafından
belirlenen tüm yoğun yem besisindeki performans hedefleri ve yem tüketimleri Çizelge
3’de verilmiştir. Bu besi yönteminde sığırların yaz-kış barınakta tutulması durumunda
kullanılacak ahır çok önemli olmaktadır. Solunum hastalıklarının kontrolüne çok dikkat
edilmelidir. Yaz aylarında kış aylarına nazaran solunum hastalığının görülmemesi
nedeniyle ağırlık kazancı %10 daha fazladır.
Çizelge 3. Tüm yoğun yem besisinde yem tüketimleri ve performans hedefleri.
Günlük C.A.A. Yemden yararlanma
Tosun Öküz Tosun Öküz
Buzağı büyütme 0.45 0.45 - -
6 hafta-3 ay 1.0 0.9 2.7 2.8
3-6 ay 1.3 1.2 4.0 4.3
6 ay kesim 1.4 1.3 6.1 6.6
Ortalama 1.2 1.1 4.8 5.5
Kesim Ağırlığı (kg) 430 430 - -
Yağsız et (karkas %) 66.3 61.0 - -
Yem Tüketimi
Süt Tozu Buzağı konsantresi Protein suplementi Arpa
13 155 225 1500
Bu besi şeklinde yem genellikle serbest verilir ve silo şekline getirilmiş yemlikler ile
dağıtılır. Silo başına 20’den az hayvan düştüğünde hayvan başına yemlik uzunluğu 75-
100 mm olmalıdır . Bunun yanında yemliklerde devamlı
olarak yem bulunduğunda hayvan başına 15-30 cm, öğün yemlemesinde ise 60-70 cm
yemlik uzunluğunun yeterli olabileceği de bildirilmektedir . Yemlikler
günlük olarak denetlenmeli, yemlerin yığın oluşturmamasına özen göstermelidir.
Rasyondaki değişiklikler 7-10 günde tamamlanmalıdır. Sığırlar besi öncesinde yüksekdüzeyde kaba yem (ot) tüketiyorsa, yoğun yeme alıştırma süresi daha uzun olmalıdır.
Yoğun yeme geçiş hızlı olursa asidoz ve canlı ağırlık kayıpları meydana gelmektedir
Tüm yoğun yem besisinde karşılaşılan sağlık sorunları
Tahıl ağırlıklı rasyonlarla yapılan beside asidoz, şişkinlik, karaciğer apsesi, rumenitis ve
ayak iltihabı gibi çeşitli sağlık sorunları ortaya çıkabilmektedir. Bunlardan ilki rumen
fermentasyonunda görülen aksamalardır. Rumende önce asitlik artar (asidoz), sonraishal, clostridium bakterilerinin artışı ve thiamin yetersizliği görülür. Bunlarla birlikte
rumende gazlı şişkinlik (Timpani) ortaya çıkabilir Tüm yoğun yem besisi
uygulanan sığırların %25 kadarında karaciğer apsesi görülmektedir. Bu hastalığa yakalanan hayvanlarda herhangi bir klinik belirti görülmemekte ve
büyümeleri normal seyrinde devam etmektedir. Ancak kesimden sonra apseler
saptanmakta ve gelirde azalmaya neden olmaktadır. Karaciğerde görülen bu zarar
rumende meydana gelen rumenitisle ilgilidir. Tüm yoğun yem rasyonlarına dayalı
olarak yapılan beside rumendeki asit ortam rumen duvarının zayıflamasına ve rumen
villilerinin içte toplanıp yığılmasına neden olur. Arpa kılçıkları meydana gelen yığında
kalır ve rumen duvarını geçerek iltihap meydana getirir. Bakterilerin lenf sistemine ve
kana karışmasıyla karaciğere taşınan bu bakteriler iltihap meydana getirir ve apseye
neden olur (Allen ve Kilkenny, 1986). Ayak iltihabı tamamen tahıl veya yoğun yemle
yada %5-10’dan daha az oranda kaba yem içeren rasyonla beslenen sığırlarda
görülmektedir Sağlık sorunlarının görülmemesi için
yapılması gerekenler şunlardır. 1.Yoğun yeme alıştırma uzun bir sürede olmalıdır.
2.Rasyonun ham sellüloz içeriğinin %15-16 düzeyinde ve uygun strüktürel yapıda
olması gerekir. 3. Hayvana 1kg/gün düzeyinde kuru ot veya saman verilmelidir.
4.Rumen fermantasyonunun düzenlenmesinde sodyum bikarbonat ve monensin sodyum
gibi bileşikler kullanılmalıdır.
Yoğun yem ağırlıklı besi, besinin sütten kesimden sonra 2-3 aylık yaşta başladığı ve
450-500 kg canlı ağırlık ve 13-15 aylık yaş dönemi sonunda bitirildiği bir besi şeklidir
. En yüksek kar sağlayan, ticari besi işletmeleri için en
uygun ve dünyada en yaygın besi metodudur. Daha
çok ahır besisi şeklinde yapılır. Besin maddeleri yoğunluğuna göre bu besi şekli alt
sınıflara ayrılmaktadır. Bunlar; Tüm yoğun yem besisi, sınırlı besi, ve zayıf yoğunluklu
besidir.
Tüm yoğun yem besisinde kaba yem rasyondan tamamen veya kısmen çıkarılarak
yoğun yem verilmektedir. Bu besi şekli tahıl besisi, arpa besisi veya tam besi gibi
değişik isimlerle de anılabilmektedir. Tüm yoğun yem besisi 1950’li yılların sonlarında
İngiltere’de geliştirilmiştir. Preston adlı araştırıcı, 1961 yılında Rowett Araştırma
Enstitüsünde yapmış olduğu bir çalışma ile konu üzerine dikkatleri çekmiştir. Araştırıcı, 3-12 aylık dönemde Siyah
Alaca ırktan öküzlerle yaptığı çalışmada günlük ağırlık kazancını 1.2 kg, yemden
yararlanma oranını (yem tüketimi/c.a artışı) 4.62 ve karkas randımanını %54.9 olarak
bildirmektedir.
Bu sistemde amaç, süt tipi sığır ırklarının tosunlarını veya öküzlerini hızlı ağırlık artışı
sağlayacak şekilde ve 10-12 aylık yaşta kesilmek üzere tamamen yoğun yem içeren
rasyonlarla beslenmesidir. Sistemin ortaya çıkmasında, ete olan talebin artması, erken
sütten kesme sisteminin uygulanması ve arpa üretiminde gübreleme ve yeni çeşitlerin
devreye girmesiyle meydana gelen artış etkili olmuştur. Ayrıca bu yıllarda
İngiltere’deki kaba yem kaynaklarındaki kıtlığın da etkisi vardır. Hatta bu ülkede ve
ABD’de yoğun yemlerin birim fiyatı kaba yemlere göre daha ucuzdur. Benzer sistemi
ABD’de uygulamaktadır. 12–18 ay süre ile merada kalan hayvanlar 90-120 gün besiye
alınmakta ve bu ahır besisi sırasında yüksek enerjili yemlerle besleme yapılmaktadır Tüm yoğun yem besisini ilk
uygulayan işletmelerin toprağı olan ve geniş ölçüde arpa üretimi yapan işletmeler
olduğu görülmektedir. Bu çiftçiler yetiştirdikleri arpayı hayvandan geçirerek karlarını
artırmayı amaçlamışlardır. Bunun yanısıra basit değişikliklerle bu sisteme geçilebildiği
için uygulamada herhangi bir güçlük bulunmamaktadır. Tüm yoğun yem besisi
yemliklerin silo şeklinde kullanılması nedeniyle işçilikten de önemli ölçüde ekonomi
sağlamaktadır. Tüm yoğun yem besisinin çeşitli üstünlükleri şöyle sıralanabilir: 1-
Mekanizasyona uygunluğu, 2-Açık beside iyi sonuçlar vermesi, 3-Yoğun yem fiyatının
kaba yemle karşılaştırıldığında göreceli olarak daha ucuz olması, 4-Daha yüksek canlı
ağırlık artışı ve karkas randımanı vermesi, 5-Açıkta besi sisteminde devir hızının
yüksek olması, 6- Gübrenin sorun olduğu kimi bölgelerde gübre miktarını azaltması
gibi üstünlükleri vardı
Tüm yoğun yem besisinin esasını tahılların ve yoğun yemin kullanılması
oluşturmaktadır. Böyle bir beside hayvanların gereksinim duydukları besin madde
miktarlarını Çizelge-1 de olduğu gibi bildirmiştir.
Şimdiye kadar yapılan çalışmalardan yoğun yem tüketimi ve besiden beklenen
sonuçların Çizelge 2’de olduğu gibi meydana gelebileceği bildirilmiştir
Hayvanlara verilecek günlük yoğun yem miktarı canlı ağırlığa bağlı olarak 4-10 kg
arasında değişmektedir. Yoğun yeme ek olarak her gün aynı düzeyde olmak üzere 0.5-
1.5 kg kuru ot veya saman verilmelidir. Beside arpa, mısır, yulaf, buğday gibi değişik
tahıllar kullanılmaktadır. Bunlardan arpa ve mısıra dayalı besi ve performansa etkileri
şöyle özetlenebilir.
Çizelge 1. Yoğun beside besin maddeleri gereksinimi (Kruger’e göre)
Yaş (ay) CA (kg) KM(kg) SHP(g) NB(g)
5.-6. 130-160-190 4.0-5.4 500 2000-2700
7.-8. 190-200-250 5.4-6.8 600 2700-3400
9.-10. 250-280-310 6.8-8.0 750 3400-4000
11.-12. 310-350-400 8.0-9.6 800 4000-4800
SHP: Sindirilebilir Ham Protein, NB: Nişasta Birimi.
Arpa ve mısıra dayalı yoğun yem besisi
Dane arpa ve mısır her türden hayvanın besisinde en yaygın olarak kullanılan
yemlerdir. Her ikisinin de bol olarak bulunması ve hayvanlar üzerinde olumsuz
etkilerinin olmayışı nedeniyle miktar sınırlaması olmadan yedirilebilmesi geniş ölçüde
kullanılmalarına olanak vermektedir..
CA (kg) 150 200 250 300 350 400 450 500 550
YYT g/gün 4.5 5.5 6.2 7.0 7.7 8.5 9.0 9.3 9.6
CAA g/gün 1000 1200 1350 1350 1300 1300 1200 1100 1000
YY. 1kg CAA için 4.5 4.5 4.7 5.0 6.0 6.5 7.5 8.5 9.6
YY.bşl.göre 4.5 4.5 4.6 4.99 5.1 5.4 5.8 5.8 6.3
CA:canlı ağırlık, YYT: yoğun yem tüketimi, CAA: canlı ağırlık artışı, YY: yemden yararlanma,
YY. bşl göre: Yemden yararlanma başlangıca göre.
Arpa besisi
Beside en çok kullanılan tahıl arpadır. Bunun nedeni arpa kabuğunun yeteri miktarda
kavuz içermesidir. Bu durum, canlı ağırlık artışı ve yemden yararlanma oranını olumlu
etkilerken şişme gibi sindirim bozukluklarının ortaya çıkmasını da engellemektedir
Tahıl danelerinin
fiziksel olarak hazırlanmaları çok önemlidir. Örneğin arpa ve yulaf danelerinin ezilmiş
olanları öğütülmüş olanlara tercih edilir. Öğütülmüş hatta dikkatsizce ezilmiş daneler
hızla fermentasyona uğrayarak hayvanda şişme meydana getirirler. Ayrıca nem içeriği
de önemlidir. Nem içeriği %16 olduğunda bütün arpanın sindirilebilirliği %74 iken,
ezilmiş arpanın %80’dir. Depolamada nem oranı %12-14 olmalıdır. Arpa %14 nem
oranının altında ezildiğinde istenmeyen bir tozlanma görülür ve parçalanma zorlaşır.
Ayrıca şişme ve solunum problemlerine yol açabilir. Arpa nemli depolanacaksa hava
geçirmez silolarda tutulmalı veya propiyonik asit ile muamele edilmelidir. Başka bir
uygulama şekli ezme işleminden 24 saat önce su ilave ederek (tavlama) mevcut nemin
yükseltilmesidir. Bu işlemlerin amacı arpanın kavuzunun kaba yem özelliğinden
yararlanmaktır. Bu şekilde yapılan yemlemelerde yem tüketimi en üst düzeye
çıkabildiği gibi sindirim düzensizlikleri en aza iner. Öğütülmüş arpanın peletlenmesi
partikül boyutlarını küçülttüğünden daha da tehlikelidir
. Canlı ağırlık artışında azalmaya neden olmamak için
günlük 1 kg kuru ot veya saman yedirilmelidir (Işık, 1996).
Tüm yoğun yem besisinde protein kaynağı olarak üre kullanılması genç danalar için
önerilmemektedir. Çünkü 100 kilogramın altındaki buzağılar rasyondaki proteinin
kalitesine çok duyarlıdır ve üreyi değerlendiremezler. Bu yüzden bitkisel veya
hayvansal protein kaynakları kullanılmaktadır. 100-250 kg canlı ağırlıkta danalar için
yemin ham protein düzeyini %14 yapmak amacıyla rasyona üre katılabilir
Yaklaşık 200 kg’ı geçen hayvanlar için arpanın taşıdığı protein düzeyi
yeterli olmaktadır (Akman, 1998). Arpanın HP oranı yetiştirme ve gübreleme gibi
nedenlerle %9 ile %19 arasında değişim gösterir. Eksik kalan protein eldeki olanaklara
göre üre veya küspe gibi maddelerle tamamlanabilir.
Arpanın yerini enerjisi benzer yemler alabilmektedir. Yulaf, ağırlık artışında gerilemeye
neden olmaksızın arpanın yerini alabilir, yalnız yemden yararlanma her kg ağırlık artışıiçin 0.3 kg kadar kötüleşir. Buğdayın sellüloz oranı düşüktür. Arpanın %50’si yerine
%15 yulaf + %35 buğday olmak üzere birlikte kullanılabilir. Mısır ve kurutulmuş
melaslı şeker pancarı posası %50 oranında arpanın yerini alabilirler. Bu değişim danalar
125 kg canlı ağırlığa ulaştığında yapılmalıdır
Arpaya dayalı olarak yapılan yoğun yem besisinde, buzağılar 5 haftalık yaşta sütten
kesilmekte ve %17 HP içeren yoğun yemlerle beslenmektedir. 10-12 haftalık yaşta 100-
110 kg ağırlığa ulaştıklarında serbest yemleme uygulanmaktadır. Rasyon %14 HP
içerecek şekilde protein eklemesi yapılmış arpa ezmesine dayanmaktadır. Danalar 6-7
aylık yaş ve 250 kg civarında canlı ağırlığa ulaştığında rasyon %12 HP içerecek şekle
getirilerek daha ucuza mal edilmektedir. Çoğunlukla arpaya mineral karıştırılması
yeterli olmaktadır. Siyah Alaca tosunların, öküzlerden daha fazla büyüme hızına sahip
oldukları için %1-2 daha fazla proteine gereksinimleri olduğu belirtilmektedir.
Siyah Alaca tosun ve öküzlerinin MLC (Et ve Hayvancılık Komisyonu) tarafından
belirlenen tüm yoğun yem besisindeki performans hedefleri ve yem tüketimleri Çizelge
3’de verilmiştir. Bu besi yönteminde sığırların yaz-kış barınakta tutulması durumunda
kullanılacak ahır çok önemli olmaktadır. Solunum hastalıklarının kontrolüne çok dikkat
edilmelidir. Yaz aylarında kış aylarına nazaran solunum hastalığının görülmemesi
nedeniyle ağırlık kazancı %10 daha fazladır.
Çizelge 3. Tüm yoğun yem besisinde yem tüketimleri ve performans hedefleri.
Günlük C.A.A. Yemden yararlanma
Tosun Öküz Tosun Öküz
Buzağı büyütme 0.45 0.45 - -
6 hafta-3 ay 1.0 0.9 2.7 2.8
3-6 ay 1.3 1.2 4.0 4.3
6 ay kesim 1.4 1.3 6.1 6.6
Ortalama 1.2 1.1 4.8 5.5
Kesim Ağırlığı (kg) 430 430 - -
Yağsız et (karkas %) 66.3 61.0 - -
Yem Tüketimi
Süt Tozu Buzağı konsantresi Protein suplementi Arpa
13 155 225 1500
Bu besi şeklinde yem genellikle serbest verilir ve silo şekline getirilmiş yemlikler ile
dağıtılır. Silo başına 20’den az hayvan düştüğünde hayvan başına yemlik uzunluğu 75-
100 mm olmalıdır . Bunun yanında yemliklerde devamlı
olarak yem bulunduğunda hayvan başına 15-30 cm, öğün yemlemesinde ise 60-70 cm
yemlik uzunluğunun yeterli olabileceği de bildirilmektedir . Yemlikler
günlük olarak denetlenmeli, yemlerin yığın oluşturmamasına özen göstermelidir.
Rasyondaki değişiklikler 7-10 günde tamamlanmalıdır. Sığırlar besi öncesinde yüksekdüzeyde kaba yem (ot) tüketiyorsa, yoğun yeme alıştırma süresi daha uzun olmalıdır.
Yoğun yeme geçiş hızlı olursa asidoz ve canlı ağırlık kayıpları meydana gelmektedir
Tüm yoğun yem besisinde karşılaşılan sağlık sorunları
Tahıl ağırlıklı rasyonlarla yapılan beside asidoz, şişkinlik, karaciğer apsesi, rumenitis ve
ayak iltihabı gibi çeşitli sağlık sorunları ortaya çıkabilmektedir. Bunlardan ilki rumen
fermentasyonunda görülen aksamalardır. Rumende önce asitlik artar (asidoz), sonraishal, clostridium bakterilerinin artışı ve thiamin yetersizliği görülür. Bunlarla birlikte
rumende gazlı şişkinlik (Timpani) ortaya çıkabilir Tüm yoğun yem besisi
uygulanan sığırların %25 kadarında karaciğer apsesi görülmektedir. Bu hastalığa yakalanan hayvanlarda herhangi bir klinik belirti görülmemekte ve
büyümeleri normal seyrinde devam etmektedir. Ancak kesimden sonra apseler
saptanmakta ve gelirde azalmaya neden olmaktadır. Karaciğerde görülen bu zarar
rumende meydana gelen rumenitisle ilgilidir. Tüm yoğun yem rasyonlarına dayalı
olarak yapılan beside rumendeki asit ortam rumen duvarının zayıflamasına ve rumen
villilerinin içte toplanıp yığılmasına neden olur. Arpa kılçıkları meydana gelen yığında
kalır ve rumen duvarını geçerek iltihap meydana getirir. Bakterilerin lenf sistemine ve
kana karışmasıyla karaciğere taşınan bu bakteriler iltihap meydana getirir ve apseye
neden olur (Allen ve Kilkenny, 1986). Ayak iltihabı tamamen tahıl veya yoğun yemle
yada %5-10’dan daha az oranda kaba yem içeren rasyonla beslenen sığırlarda
görülmektedir Sağlık sorunlarının görülmemesi için
yapılması gerekenler şunlardır. 1.Yoğun yeme alıştırma uzun bir sürede olmalıdır.
2.Rasyonun ham sellüloz içeriğinin %15-16 düzeyinde ve uygun strüktürel yapıda
olması gerekir. 3. Hayvana 1kg/gün düzeyinde kuru ot veya saman verilmelidir.
4.Rumen fermantasyonunun düzenlenmesinde sodyum bikarbonat ve monensin sodyum
gibi bileşikler kullanılmalıdır.
