ŞİNŞİLLA YETİŞTİRİCİLİĞİ
1. Şinşillanın Genel Özellikleri
Kürk hayvanları arasında en kaliteli ve pahalı kürke sahip olan Şinşillanın anavatanı Güney Amerikadır. Şinşilla uysal, temiz ve sevimli bir hayvandır.
Şinşilla sincapa benzemekle birlikte, vücudu daha yuvarlak, kuyruğu ise daha kısa ve az tüylüdür. Ergin bir dişi Şinşillanın canlı ağırlığı yaklaşık 400-600 gram olup, erkek şinşillalardan 50-100 gram daha ağır olurlar. Vücudları 25-30 cm. kuyrukları ise 1020 cm uzunluktadır. Geceleri daha aktif olan şinşillalar gündüzleri genellikle uyurlar. Şinşillanın başı vücuduna oranla çok daha büyüktür. Alt ve üst çenesinde son derece keskin dişlere sahiptir. Gözleri iri, yuvarlak ve siyah renklidir. Kulak uzunluğu yaklaşık 2.5 cmdir. Ön bacakları beş parmaklı ve çok kısa, arka bacakları ise uzun ve kuvvetlidir. Şinşilla bir fırçaya benzeyen kuyruğunu dengede kalmak için kullanır. Dişi Şinşilla erkeğe göre daha saldırgandır. Şinşillaların yaşama süreleri 12-20 yıl arasında değişmektedir.
2. Şinşillanın Üreme Özellikleri
Şinşillalar yıl boyunca kızgınlık gösterebilirler, yani üretilebilirler. Ancak kızgınlığın en yoğun olarak görüldüğü dönem Kasım-Mayıs aylarıdır. Bu dönemde dişi Şinşillalar eğer gebe kalmaz iseler 28-35 gün arayla kızgınlık gösterirler. Şinşillalar üreme hücrelerini doğumlarından 5-6 ay sonra üretmeye başlarlar. Ancak 8-9 aya kadar çiftleşmesine izin verilmemelidir.
Yüksek bir yavru verimi elde etmek için uygulamada bir erkek 4-6 dişi ile çifleştirilmelidir. Şinşilla yetiştiriciliğine yeni başlayan yetiştiriciler bir erkek ile bir dişi, deneyimli yetiştiriciler ise bir erkek ile birden fazla dişi şeklinde çiftleştirme yöntemini tercih etmelidirler. Şinşillada gebelik süresi yaklaşık 111 gündür. Bir doğumda 2-6 adet yavru doğar. Gebe Şinşillalar, doğum öncesi yuva yapmazlar. Yavrular gözleri açık, dişleri mevcut ve vücutları tüylü şekilde doğarlar. Rahatça hareket etme yeteneğine sahip yavrular bir hafta içerisinde katı yiyecekleri yemeye başlarlar. Fakat yavru Şinşillalar 6 ila 8 haftalık oluncaya kadar sütten kesilmemelidirler. Bu dönemlere kadar canlı ağırlıkları yaklaşık 225-250 grama ulaşır. Sütten kesilen yavrular annelerinden ayrılarak ayrı kafeslere alınırlar. Bir dişi şinşilla 12-15 yıl süreyle damızlıkta kullanılabilmektedir.
3. Barınak Özellikleri
Şinşillalar kuru ve soğuk iklimlerden hoşlanırlar. Ani ışık ve ses değişikliklerine karşı çok hassastırlar. Bu nedenle Şinşilla barınakları yerleşim yerlerinden uzak yerlere kurulmalı ve barınak içerisinde sessiz ve sakin ortam sağlanmalıdır. Kürk kalitesi üzerine ışık, sıcaklık ve nem önemli düzeyde etki etmektedir. Bu nedenle Şinşilla barınakları planlanırken bu faktörler göz önünde bulundurulmalıdır. Şinşillalar fazla güneş ışığına ihtiyaç duymazlar. Buna karşın, barınaklarda yeter miktarda pencere ve iyi bir havalandırma tertibatı bulunmalıdır. Barınak içi sıcaklığı damızlık Şinşillalar için 18-22°C, post üretim sürüleri için ise, 8-14°C olmalıdır. Sıcaklığın 5°Cnin altına düşmesi ve 27°C üstüne çıkması hayvanları olumsuz yönde etkilemekte, eğer gerekli önlemler alınmazsa yavru kayıplarına neden olabilmektedir. Şinşilla barınaklarında nisbi nem düzeyinin yaklaşık %55ler düzeyinde tutulması kürk kalitesini olumlu yönde etkilemektedir.
Modern yetiştiricilikte Şinşillalar tel kafeslerde barındırılmaktadırlar. Bunun için damızlık şinşilla kafesleri 38x60x30 cm, post üretim sürülerinin kafesleri 30x60x30 cm ölçülerinde olmalıdır. Günümüzde damızlık sürüleri için aile üniteleri şeklinde kafesler yapılmaktadır. Her aile 4 dişi ve 1 erkekten oluşmaktadır. Bu kafes sisteminde dişilerin kafeslerinden ayrılmaları boyunlarına plastik ve metalden yapılmış boyunluklar takılarak önlenmektedir. Tel kafes yapımında 25 mmx12.5 mm x 25 mm veya 19m2 lik galvenize tel örgülü ağlardan yararlanılabilir. şinşilla kafeslerinde kum banyoluğu kesinlikle bulunmalıdır. Şinşilla günde bir kez yaklaşık 10 dakika kadar kum banyosu yaparak kürkünü temizler. Kafes içine pelet ve kuru ot için yemlik, su ihtiyacını temin içinde suluk konulur.
Otomatik yemleme ve sulama sistemli kafesler de bulunmaktadır. Bu durumda özellikle soğuk iklimlerde sistemin donmasını önleyici tedbirler alınmalıdır. Kafeslere konulan suluk, yemlik ve banyolukların kenarları keskin olmamalıdır. Uygulamada 5-6 katlı bateri kafesler daha çok tercih edilmekte, üst üste gelen her kafesin arasına üstten düşen dışkının toplanması için kenarları 5 cm kadar yükseklikte sürgülü metal bir tabla konmalıdır. En alttaki kafes yerden 30 cm yükseklikte olmalı ve kafeslerin arasında 5 cm aralık olmalıdır.
4. Şinşillaların Yemlenme ve Beslenmeleri
Şinşillalar ticari yetiştiricilikte özel olarak hazırlanan pelet yemlerle beslenirler. Şinşillalara verilecek günlük pelet yem miktarı yaklaşık 20-39 gr (1-2 yemek kaşığı) kadardır. Pelet yemin yanı sıra Şinşillalara keten tohumu, ayçiçeği tohumu, taze yeşil yemler, kuru otlar, havuç, pancar ve bazı meyvalar da verilebilir. Ancak lahana kıvırcık ve marul gibi gaz yapıcı bazı sebzeler hayvanda gaz oluşturmaları nedeniyle ani kayıplara neden olabilir. Verilen yemlerde değişiklik yapılacak ise, yeni verilecek yem aniden değilde alıştırılarak verilmelidir.
Şinşillalar yemlerini genellikle akşam üstü veya gece yerler. Bu nedenle yemler, hergün aynı saatte verilmeli ve hayvanın günlük ihtiyacını karşılayacak düzeyde olmalıdır. Diğer bir yemleme şekli ise gündüzleri serbest olarak Şinşillanın önünde kuru ot bulundurmak, geceleri ise 20 gr kadar fabrika yemi vermektir. Araştırmalar, Şinşilla rasyonlarında pelet yemlere göre kuru ot, tahıl ve taze yeşil yemlerin kullanılmasının daha ekonomik olacağını göstermiştir. Kış aylarında Şinşillalara kuru ot, tahıl, havuç, ağaçların ince kabuk, dal ve sürgünleri ile birlikte tuz ve mineraller verilmelidir. Mayısta yem karmasına yeşil yemde ilave edilir. Verilen yem karışımının %20 sellüloz içermesi kabızlığı önlemektedir. Yine tüy dökülmesini önlemek amacıyla, Şinşilla başına günlük, minimum 0.1-0.4 miligram B1 vitamini verilmelidir. Şinşilla yetiştiriciliğinde doğan yavruların beslenmeleri de son derece önemlidir. Anne sütü yetersiz veya anne doğum sırasında ölmüş ise, yavruya bire bir oranında sulandırılmış süt tozu bir damlalık yardımıyla ilk günler 2şer saat aralıklarla verilmelidir. Hayvanların önünde içebildiği kadar temiz su sürekli olarak bulundurulmalıdır.
5. Sağlık Koruma ve Hastalıklar
Şinşillalar hastalıklara karşı dirençli hayvanlardır. Bununla beraber yem, temizlik ve barınak koşullarının yeterli olmaması, önemli sağlık sorunlarına da yol açabilmektedir. Şinşillarda postu oluşturan tüyler son derece sık olduklarından vücutlarında genellikle parazit barındırmazlar. Hastalık belirtileri genel olarak, yem tüketiminde azalma, gözlerde sulanma, dışkı atımında azalma şeklinde görülür. Şinşillalarda genel olarak solunum yolu, mide ve bağırsak, orta kulak iltihabı, meme ve üreme organlarına ilişkin hastalıklar görülmektedir. Diş taşlarının sürekli olarak kafeslerde bulunması hayvanların sağlığı açısından önemlidir.
6. Şinşilla Kürkünün Özellikleri ve Post Elde Edilmesi
Şinşilla kürkü kül-sarımtırak veya gümüşi renktedir. Kürk çok sıkı olup tüy uzunlukları 1.5-2 cm arasındadır ve post üzerinde dik açı oluşturacak şekilde dururlar. En kaliteli kürklerde tüy uçları çelik mavisi gri renktedir. Şinşilla postunun yüzülmesi için en uygun yaş besleme ve geliştirme düzeyine göre değişmekle birlikte doğumdan sonraki 10-14üncü aylardır. Kesim yapılırken ilk önce ön ve arka ayakları ile kuyruk kısmı kesilir. Daha sonra deri, karından baş ucuna kadar ve arka ayakları da iç kısmının ortasından kesilerek post vücuttan çıkartılır. Yüzme işlemi uygulanırken posta herhangi bir zarar vermeden, düzgün bir şekilde çıkartılmasına dikkat edilmelidir. Yüzme işleminin tamamlanmasından sonra post kurutmaya alınmalıdır. Bu işlemde kurutma tahtaları tercih edilmeli ve postun tüylü kısmı tahtaya gelecek şekilde gerdirilerek asılmalıdır. Kurutma işlemi iyi havalandırılabilen odalarda 4 ila 5 gün süreyle devam etmeli, kurutma sürecince oda içi sıcaklığı 10-16°C, nisbi nemi ise %55 civarında olmalıdır. Kurutma işleminin tamamlanmasından sonra kurutma tahtalarından çıkartılan postlar deri deriye gelecek şekilde dizilerek 4 ila 5°C sıcaklığa ve düşük rutubete sahip odalarda saklanmalıdır.
7. Damızlık Temini ve Postların Pazarlanması
Günümüzde çiftlik şartlarında modern Şinşilla üretimi, Güney ve Kuzey Amerika, Afrika ve Avrupa ülkelerinde gerçekleştirilmekte ve yetiştiriciliği hızla yayılmaktadır. Şinşilla postu üretimi ülkemiz için de çok yeni bir yetiştiricilik dalı olup, bu konuda halihazırda birkaç firma faaliyet göstermektedir. Bununla birlikte bu üretim kolunun yakın gelecekte önemli düzeyde gelişme gösterecektir. Şinşilla yetiştiriciliği yapmak isteyen ve yetiştiricilerin damızlık yemi, yetiştiricilik, postların elde edilmesi, tabaklanması ve pazarlanması gibi konularda bilgi edinmek için bulundukları bölgelerdeki Tarım İl ve İlçe müdürlüklerine veya üniversitelerdeki ilgili fakültelere başvurmaları daha bilinçli bir şekilde şinşilla yetiştiriciliğine başlamalarına ve kârlı bir üretim yapmalarına yardımcı olacaktır.
1. Şinşillanın Genel Özellikleri
Kürk hayvanları arasında en kaliteli ve pahalı kürke sahip olan Şinşillanın anavatanı Güney Amerikadır. Şinşilla uysal, temiz ve sevimli bir hayvandır.
Şinşilla sincapa benzemekle birlikte, vücudu daha yuvarlak, kuyruğu ise daha kısa ve az tüylüdür. Ergin bir dişi Şinşillanın canlı ağırlığı yaklaşık 400-600 gram olup, erkek şinşillalardan 50-100 gram daha ağır olurlar. Vücudları 25-30 cm. kuyrukları ise 1020 cm uzunluktadır. Geceleri daha aktif olan şinşillalar gündüzleri genellikle uyurlar. Şinşillanın başı vücuduna oranla çok daha büyüktür. Alt ve üst çenesinde son derece keskin dişlere sahiptir. Gözleri iri, yuvarlak ve siyah renklidir. Kulak uzunluğu yaklaşık 2.5 cmdir. Ön bacakları beş parmaklı ve çok kısa, arka bacakları ise uzun ve kuvvetlidir. Şinşilla bir fırçaya benzeyen kuyruğunu dengede kalmak için kullanır. Dişi Şinşilla erkeğe göre daha saldırgandır. Şinşillaların yaşama süreleri 12-20 yıl arasında değişmektedir.
2. Şinşillanın Üreme Özellikleri
Şinşillalar yıl boyunca kızgınlık gösterebilirler, yani üretilebilirler. Ancak kızgınlığın en yoğun olarak görüldüğü dönem Kasım-Mayıs aylarıdır. Bu dönemde dişi Şinşillalar eğer gebe kalmaz iseler 28-35 gün arayla kızgınlık gösterirler. Şinşillalar üreme hücrelerini doğumlarından 5-6 ay sonra üretmeye başlarlar. Ancak 8-9 aya kadar çiftleşmesine izin verilmemelidir.
Yüksek bir yavru verimi elde etmek için uygulamada bir erkek 4-6 dişi ile çifleştirilmelidir. Şinşilla yetiştiriciliğine yeni başlayan yetiştiriciler bir erkek ile bir dişi, deneyimli yetiştiriciler ise bir erkek ile birden fazla dişi şeklinde çiftleştirme yöntemini tercih etmelidirler. Şinşillada gebelik süresi yaklaşık 111 gündür. Bir doğumda 2-6 adet yavru doğar. Gebe Şinşillalar, doğum öncesi yuva yapmazlar. Yavrular gözleri açık, dişleri mevcut ve vücutları tüylü şekilde doğarlar. Rahatça hareket etme yeteneğine sahip yavrular bir hafta içerisinde katı yiyecekleri yemeye başlarlar. Fakat yavru Şinşillalar 6 ila 8 haftalık oluncaya kadar sütten kesilmemelidirler. Bu dönemlere kadar canlı ağırlıkları yaklaşık 225-250 grama ulaşır. Sütten kesilen yavrular annelerinden ayrılarak ayrı kafeslere alınırlar. Bir dişi şinşilla 12-15 yıl süreyle damızlıkta kullanılabilmektedir.
3. Barınak Özellikleri
Şinşillalar kuru ve soğuk iklimlerden hoşlanırlar. Ani ışık ve ses değişikliklerine karşı çok hassastırlar. Bu nedenle Şinşilla barınakları yerleşim yerlerinden uzak yerlere kurulmalı ve barınak içerisinde sessiz ve sakin ortam sağlanmalıdır. Kürk kalitesi üzerine ışık, sıcaklık ve nem önemli düzeyde etki etmektedir. Bu nedenle Şinşilla barınakları planlanırken bu faktörler göz önünde bulundurulmalıdır. Şinşillalar fazla güneş ışığına ihtiyaç duymazlar. Buna karşın, barınaklarda yeter miktarda pencere ve iyi bir havalandırma tertibatı bulunmalıdır. Barınak içi sıcaklığı damızlık Şinşillalar için 18-22°C, post üretim sürüleri için ise, 8-14°C olmalıdır. Sıcaklığın 5°Cnin altına düşmesi ve 27°C üstüne çıkması hayvanları olumsuz yönde etkilemekte, eğer gerekli önlemler alınmazsa yavru kayıplarına neden olabilmektedir. Şinşilla barınaklarında nisbi nem düzeyinin yaklaşık %55ler düzeyinde tutulması kürk kalitesini olumlu yönde etkilemektedir.
Modern yetiştiricilikte Şinşillalar tel kafeslerde barındırılmaktadırlar. Bunun için damızlık şinşilla kafesleri 38x60x30 cm, post üretim sürülerinin kafesleri 30x60x30 cm ölçülerinde olmalıdır. Günümüzde damızlık sürüleri için aile üniteleri şeklinde kafesler yapılmaktadır. Her aile 4 dişi ve 1 erkekten oluşmaktadır. Bu kafes sisteminde dişilerin kafeslerinden ayrılmaları boyunlarına plastik ve metalden yapılmış boyunluklar takılarak önlenmektedir. Tel kafes yapımında 25 mmx12.5 mm x 25 mm veya 19m2 lik galvenize tel örgülü ağlardan yararlanılabilir. şinşilla kafeslerinde kum banyoluğu kesinlikle bulunmalıdır. Şinşilla günde bir kez yaklaşık 10 dakika kadar kum banyosu yaparak kürkünü temizler. Kafes içine pelet ve kuru ot için yemlik, su ihtiyacını temin içinde suluk konulur.
Otomatik yemleme ve sulama sistemli kafesler de bulunmaktadır. Bu durumda özellikle soğuk iklimlerde sistemin donmasını önleyici tedbirler alınmalıdır. Kafeslere konulan suluk, yemlik ve banyolukların kenarları keskin olmamalıdır. Uygulamada 5-6 katlı bateri kafesler daha çok tercih edilmekte, üst üste gelen her kafesin arasına üstten düşen dışkının toplanması için kenarları 5 cm kadar yükseklikte sürgülü metal bir tabla konmalıdır. En alttaki kafes yerden 30 cm yükseklikte olmalı ve kafeslerin arasında 5 cm aralık olmalıdır.
4. Şinşillaların Yemlenme ve Beslenmeleri
Şinşillalar ticari yetiştiricilikte özel olarak hazırlanan pelet yemlerle beslenirler. Şinşillalara verilecek günlük pelet yem miktarı yaklaşık 20-39 gr (1-2 yemek kaşığı) kadardır. Pelet yemin yanı sıra Şinşillalara keten tohumu, ayçiçeği tohumu, taze yeşil yemler, kuru otlar, havuç, pancar ve bazı meyvalar da verilebilir. Ancak lahana kıvırcık ve marul gibi gaz yapıcı bazı sebzeler hayvanda gaz oluşturmaları nedeniyle ani kayıplara neden olabilir. Verilen yemlerde değişiklik yapılacak ise, yeni verilecek yem aniden değilde alıştırılarak verilmelidir.
Şinşillalar yemlerini genellikle akşam üstü veya gece yerler. Bu nedenle yemler, hergün aynı saatte verilmeli ve hayvanın günlük ihtiyacını karşılayacak düzeyde olmalıdır. Diğer bir yemleme şekli ise gündüzleri serbest olarak Şinşillanın önünde kuru ot bulundurmak, geceleri ise 20 gr kadar fabrika yemi vermektir. Araştırmalar, Şinşilla rasyonlarında pelet yemlere göre kuru ot, tahıl ve taze yeşil yemlerin kullanılmasının daha ekonomik olacağını göstermiştir. Kış aylarında Şinşillalara kuru ot, tahıl, havuç, ağaçların ince kabuk, dal ve sürgünleri ile birlikte tuz ve mineraller verilmelidir. Mayısta yem karmasına yeşil yemde ilave edilir. Verilen yem karışımının %20 sellüloz içermesi kabızlığı önlemektedir. Yine tüy dökülmesini önlemek amacıyla, Şinşilla başına günlük, minimum 0.1-0.4 miligram B1 vitamini verilmelidir. Şinşilla yetiştiriciliğinde doğan yavruların beslenmeleri de son derece önemlidir. Anne sütü yetersiz veya anne doğum sırasında ölmüş ise, yavruya bire bir oranında sulandırılmış süt tozu bir damlalık yardımıyla ilk günler 2şer saat aralıklarla verilmelidir. Hayvanların önünde içebildiği kadar temiz su sürekli olarak bulundurulmalıdır.
5. Sağlık Koruma ve Hastalıklar
Şinşillalar hastalıklara karşı dirençli hayvanlardır. Bununla beraber yem, temizlik ve barınak koşullarının yeterli olmaması, önemli sağlık sorunlarına da yol açabilmektedir. Şinşillarda postu oluşturan tüyler son derece sık olduklarından vücutlarında genellikle parazit barındırmazlar. Hastalık belirtileri genel olarak, yem tüketiminde azalma, gözlerde sulanma, dışkı atımında azalma şeklinde görülür. Şinşillalarda genel olarak solunum yolu, mide ve bağırsak, orta kulak iltihabı, meme ve üreme organlarına ilişkin hastalıklar görülmektedir. Diş taşlarının sürekli olarak kafeslerde bulunması hayvanların sağlığı açısından önemlidir.
6. Şinşilla Kürkünün Özellikleri ve Post Elde Edilmesi
Şinşilla kürkü kül-sarımtırak veya gümüşi renktedir. Kürk çok sıkı olup tüy uzunlukları 1.5-2 cm arasındadır ve post üzerinde dik açı oluşturacak şekilde dururlar. En kaliteli kürklerde tüy uçları çelik mavisi gri renktedir. Şinşilla postunun yüzülmesi için en uygun yaş besleme ve geliştirme düzeyine göre değişmekle birlikte doğumdan sonraki 10-14üncü aylardır. Kesim yapılırken ilk önce ön ve arka ayakları ile kuyruk kısmı kesilir. Daha sonra deri, karından baş ucuna kadar ve arka ayakları da iç kısmının ortasından kesilerek post vücuttan çıkartılır. Yüzme işlemi uygulanırken posta herhangi bir zarar vermeden, düzgün bir şekilde çıkartılmasına dikkat edilmelidir. Yüzme işleminin tamamlanmasından sonra post kurutmaya alınmalıdır. Bu işlemde kurutma tahtaları tercih edilmeli ve postun tüylü kısmı tahtaya gelecek şekilde gerdirilerek asılmalıdır. Kurutma işlemi iyi havalandırılabilen odalarda 4 ila 5 gün süreyle devam etmeli, kurutma sürecince oda içi sıcaklığı 10-16°C, nisbi nemi ise %55 civarında olmalıdır. Kurutma işleminin tamamlanmasından sonra kurutma tahtalarından çıkartılan postlar deri deriye gelecek şekilde dizilerek 4 ila 5°C sıcaklığa ve düşük rutubete sahip odalarda saklanmalıdır.
7. Damızlık Temini ve Postların Pazarlanması
Günümüzde çiftlik şartlarında modern Şinşilla üretimi, Güney ve Kuzey Amerika, Afrika ve Avrupa ülkelerinde gerçekleştirilmekte ve yetiştiriciliği hızla yayılmaktadır. Şinşilla postu üretimi ülkemiz için de çok yeni bir yetiştiricilik dalı olup, bu konuda halihazırda birkaç firma faaliyet göstermektedir. Bununla birlikte bu üretim kolunun yakın gelecekte önemli düzeyde gelişme gösterecektir. Şinşilla yetiştiriciliği yapmak isteyen ve yetiştiricilerin damızlık yemi, yetiştiricilik, postların elde edilmesi, tabaklanması ve pazarlanması gibi konularda bilgi edinmek için bulundukları bölgelerdeki Tarım İl ve İlçe müdürlüklerine veya üniversitelerdeki ilgili fakültelere başvurmaları daha bilinçli bir şekilde şinşilla yetiştiriciliğine başlamalarına ve kârlı bir üretim yapmalarına yardımcı olacaktır.
