SSH, besi sığırı yetiştiriciliği başta olmak
üzere, sığır yetiştiriciliğinin en önemli problemlerinden
biridir. Basit üst solunum yolu enfeksiyonlarından
ziyade, alt solunum yolu enfeksiyonları
ve pnömoniler işletme/üretici açısından iş gücü ve
verim kaybının yanında ayrıca, ölümler ve sağaltım
masrafları nedeniyle büyük ekonomik kayıplara
neden olmaktadır (1, 6, 15). Amerika Birleşik
Devletleri’nde SSH’dan dolayı hayvan başına sağaltım
masraflarının yaklaşık 15,57 $ (24) ve yıllık
ekonomik kaybın 3 milyar $’ın üzerinde olduğu
bildirilmektedir (2).
Sığırlarda SSH, bazı anatomik ve fizyolojik
özelliklerinden dolayı diğer türlere göre çok daha
yaygın görülmektedir (25, 30).
Sığırların SSH’nın tedavisinde kullanılan
antibiyotikler
1. Sülfonamidler ve kombinasyonları
Sülfonamidler sentetik olarak hazırlanırlar.
Sistemik olarak kullanılan ilk antibiyotiklerdir.
Sülfonamidler tüm doku, vücut boşlukları, idrar,
safra ve süt de dahil tüm salgılarda etkili yoğunluğa
ulaşabilirler. İnsan ya da hayvan plazmalarındaki
50-150 μg/ml yoğunlukları etkili ve güvenli olarak
kabul edilir
Sığırların SSH’nın sağaltımında daha çok
sülfonamidlerin diaminopirimidin (DAP) türevleri
(trimetoprim, ormetoprim ve baquiloprim) ile 5/1
(5 kısım sülfonamid + 1 kısım DAP türevi) oranında
kombine olarak hazırlanmış preparatları kullanılır.
Tek başlarına bakterilerde folik asit sentezini
engelleyerek bakteriyostatik etki gösteren bu maddeler,
kombinasyon halinde folik asit sentezini iki
ayrı noktadan keserek bakterisit etki gösterirler.
Kombinasyonların etki spektrumları daha geniş ve
direnç gelişimi daha azdır. Ülkemizde Sülfonamid-
Trimetoprim kombinasyonları (STK) bulunmaktadır
Sülfonamidlerle yapılan sağaltımın etkinliğinde
enfeksiyon bölgesinin durumu önemlidir.
Enfeksiyon bölgesindeki nekrotik yıkıntılar ortamdaki
bakterilere folik asit sağlar ve sülfonamidlerin
etkinliğini engeller. Bu nedenle şiddetli solunum
sistemi enfeksiyonlarının tedavisinde sülfonamidler
ilk düşünülecek ilaçlar değillerdir (7).
Sülfonamidler ve trimetoprimle kombinasyonları
diğer tüm antibiyotiklerle birlikte kullanı
labilir; ancak, prokain, benzokain ve butokain gibi
lokal anestezikler ile metiyonin, folik asit, nikotinamid
ve kolin ile birlikte kullanılmamalıdır. Prokain
penisilin G, prokain içerdiği için birlikte kullanılmamalıdır
2. Beta-laktamlar
Bakterilerde hücre duvarının oluşumunu engelleyerek
bakterisit etki gösterirler. Antibakteriyel
ilaçlar içerisinde en seçici olanlardır. Etki mekanizmaları
ve spektrumları nedeniyle daha çok akut
olaylarda ve üst solunum yolu enfeksiyonlarında
tercih edilirler. Fakat diğer bazı antibakteriyellerle
birlikte kombine olarak alt solunum yolu enfeksiyonlarının
sağaltımında da kullanılabilirler (5, 7).
Beta-laktam antibakteriyeller florokinolon ve
aminoglikozitlerle sinerjik, STK ile additif etkileşme
gösterirken; tetrasiklin, linkozamid, makrolid
ve fenikoller ile antagonist etkileşme gösterirler
2.1. Penisilinler
Penisilinler ilk bulunan ve günümüzde hala
yaygın bir şekilde kullanılan, alerjiye neden olmasının
dışında tüm ilaçlar arasında en az tehlikeli
olarak kabul edilen ilaç gruplarından biridir. Etki
spektrumları dar olmasına rağmen günümüzde ana
molekül üzerinde yapılan çalışmalar sonucunda
ampisilin, amoksisilin, karbenisilin gibi etki spektrumları
geniş çok sayıda yarı-sentetik penisilinler
kullanıma sokulmuştur
Sığır SSH’nın sağaltımında penisilin G, penisilin
G prokain, penisilin G benzatin, amoksisilin
ve ampisilin kullanılır (20, 25). Daha sıklıkla penisilin
G farklı bir antibiyotik ile kombine edilerek
kullanılır (5). Ayrıca etkisi güçlendirilmiş penisilinler
olarak adlandırılan ampisilin + sulbaktam ve
amoksisilin + klavulonik asit kombinasyonları da
sıklıkla kullanılır. Bu şekilde bakteriler tarafından
beta-laktamaz enzimi aracılığı ile oluşturulabilecek
direncin önüne geçilmiş ve nispeten etki spektrumları
genişletilmiştir
Ampisilin ya da amoksisilin, gentamisin ile
birlikte kullanıldığında yeni doğanların bronkopnömonilerinde
oldukça etkilidir
2.2. Sefalosporinler
Sefalosporinler geniş spektrumlu antibiyotiklerdir.
Etki şekli bakımından Penisilinlere benzerler.
Penisilinaza dayanıklı, G (+) ve G (-) bakteriler
üzerinde de etkilidirler. Birinci, ikinci, üçüncü ve
dördüncü nesil sefalosporinler olmak üzere dört
gruba ayrılırlar. Sığırların SSH’nın tedavisinde en
yaygın olarak üçüncü nesilden seftiofur ve dördüncü
nesilden sefquinom kullanılır (19, 28).
Seftiofur kas içi uygulanmasını takiben kısa
sürede (0,5 - 2 saat içinde) maksimum kan konsatrasyonuna
ulaşır. Süte geçmemesi önemli bir özelliğidir
3. Tetrasiklinler
Bu grupta çok sayıda tetrasiklin türevi antibiyotik
bulunmaktadır. Etkilerine karşı dirençli
bakteri suşları ortaya çıkmış olmasına karşın ülkemizde
veteriner hekimlik sahasında özellikle
oksitetrasiklin olmak üzere halen sıklıkla kullanılmaktadır
(20). Geniş spektrumlu ilaçlardır. Gram
(+) ve Gram (-) bakterilere, klamidia, spiroketler,
aktinomiset türleri, mikoplazma türleri ve riketsia
türlerine karşı etkilidirler. Bakteriostatik özellikte
olmalarına rağmen yüksek dozlarda bakterisit özellik
gösterirler
Sığırların SSH’nda uzun etkili (UE) oksitetrasiklinler
kullanılmaktadır. UE oksitetrasiklinlerle
yapılan sürü tedavisinde eğer ilk 24 saat içinde hasta
hayvanların % 5-10’unda herhangi bir düzelme
belirtisi yok ise tedaviye tilmikosin ya da florfenikol
ile devam edilmelidir (5).
Fötal kemik gelişimini bozduğu için özellikle
gebeliğin ikinci yarısından sonra kullanılmamalıdır
4. Makrolidler
Büyük bir lakton halkası ile buna bağlı bir
veya birkaç şeker molekülü içeren ilaçlardır (21).
Yüksek yağ çözünürlüğüne sahip bazik bileşiklerdir.
Doku ve organlara iyi nüfuz etmeleri, hücrelere
iyi girmeleri ve yarı ömürlerinin uzun olması bu
ilaçların üstün özellikleridir. Bakteriostatiktirler fakat
yüksek yoğunluklarda bakterisit etki gösterirler.
Dar spektrumludurlar ve Gram (+) bakterilere karşı
daha etkilidirler; ayrıca mikoplazma ve bazı riketsia
türlerine de etkilidirler. Aminoglikozidlerle ve
sülfonamidlerle birlikte kullanılarak etki spektrumları
Gram (-)’leri de alacak şekilde genişletilebilir.
Solunum sisteminde yüksek yoğunluklarda birikebilme
özelliklerinden dolayı eritromisin, tilosin,
tilmikosin, tulatromisin ve gamitromisin sığırlarda
SSH’nın tedavisinde kullanılır
Eritromisin spektrum olarak penisilin
G’nin alternatifidir (31). Penisilin’e dirençli bakterilere
karşı da etkilidir. Özellikle Gram (+) bakterilere
etkilidir. Aynı noktaya bağlanmaları nedeniyle
linkozamidler ve kloramfenikolle birlikte kullanıldıklarında
ters etkileşme yapabilir
Tilosin Gram (+), Gram (-) bakterilere, spiroketlere,
klamidialara ve mikoplazmalara karşı etkilidir.
Mikoplazmalara karşı eritromisinden daha
etkilidir (29). Eritromisinle çapraz direnç gösterebilir.
Sığırlarda şiddetli sürgüne neden olmaları nedeniyle
özellikle ağızdan kullanılmamalıdır (20).
Tilmikosin, tilosinden sentezlenen, uzun etki
süreli bir ilaçtır. Antibakteriyel spektrumu tilosine
benzerdir; ancak, Mannhemia haemolytica ve Pasteurella
multocida’ya karşı etkinliği daha güçlüdür
). Özellikle akciğer dokusunda plazmadakinin
yaklaşık 50-60 katı kadar daha yüksek yoğunlukta
birikebilir. Tek doz halinde verildiğinde bile
özellikle akciğer dokusunda 3–4 gün süreyle etkili
yoğunluklarda kalır. Tilmikosin’in in vitro post
antibiyotik etkisi M. haemolytica ve P. multocida
için gösterilmiştir Deri altı yolla 10 mg/kg
dozda kullanılır; bu miktar 30 mg/kg’a kadar çıkarılabilir.
Sağaltım için tek uygulama yeterlidir. Damar
içi ve kas içi uygulanmamalıdır. Süt sığırlarında
kullanılmamalıdır (12). Kesim öncesi bekletme
süresi sığırlar için 60 gündür (4). Kloramfenikol,
florfenikol, linkozamidler veya diğer makrolid antibiyotikler
ile bir arada uygulanmamalıdır
Tulatromisin yarı sentetik yapıda bir makrolid
bileşiktir. Gram (-) bakterilere iyi nüfuz eder, hem
bakteriostatik hem de bakterisit etki gösterebilirler
(14). Sığırlarda M. haemolytica, P. multocida ve
Histophilus somni tarafından oluşturulan SSH’nın
sağaltımında kullanılır. 20 aylık ve daha büyük
yaştaki süt ineklerinde ve laktasyondaki sığırlara
uygulanması önerilmez
Gamitromisin sığırlarda M. haemolytica,
P. multocida ve H. somni tarafından oluşturulan
SSH’nın sağaltımında deri altı yolla 6 mg/kg dozda
kullanılır
5. Fenikoller
Florfenikol, sentetik, yağda eriyen, geniş
spektrumlu ve uzun etkili bir antibakteriyel ilaçtır.
Gram (+) ve Gram (-) bakterilere karşı etkilidir. Sadece
veteriner sahada kullanılır. Bakteriostatik etkilidir.
Özellikle sığırlarda M. haemolytica, P. multocida
ve H. somni tarafından oluşturulan SSH’nın
sağaltımında kullanılır
Süt ineklerinde, erkek damızlıklarda, danalarda
ve 1 aylığın altında ya da süt emen buzağılarda
kullanılmamalıdır
6. Aminoglikozidler
Bakterisit etkili ve dar spektrumlu ilaçlardır.
Gram (-) bakteriler ve Streptokokus’lar haricindeki
bazı Gram (+) bakterilere karşı etkilidirler (7). Bakterilerin
içine oksijen bağımlı bir mekanizma ile
alınıp protein sentezini engelleyerek etkili olduklarından
dolayı anaerobik ya da fakültatif anaerobik
(O2’siz ortamdaki) bakterilere etkisizdir. Debris
dokusu, düşük pH, iki değerli mineraller etkilerinin
azalmasına neden olur (5, 7). Beta-laktamlar,
makrolidler ve linkozamidler ile sinerjik etkileşme
gösterirler (31).
Bu grupta bulunan ilaçlar ciddi istenmeyen
yan etkilerinden (ototoksik, nörotoksik, nefrotoksik
ve teratojen) dolayı geniş ölçüde kullanılmazlar
Sığır SSH’nda gentamisin, spektinomisin,
streptomisin, dihidrostreptomisin kullanım alanı
bulmaktadır. Streptomisin ve dihidrostreptomisin’in
penisilin G ile hazırlanmış preparatları üst solunum
yolu enfeksiyonlarında ve trakeobronşit vakalarında;
spektinomisin’in linkomisin ile hazırlanmış
preparatları da SSH’nın tedavisinde kullanılır
7. Linkozamidler
Etki şekli ve spektrumları bakımından makrolidlere
benzerler. Sığırlarda ciddi yan etkilere neden
olduklarından dolayı kullanılmaları pek tavsiye
edilmez. Bu gruptan linkomisin’in spektinomisin
ile hazırlanmış ticari preparatları sığırların SSH’nın
tedavisinde kullanılır (
8. Florokinolonlar (Kinolonlar)
Geniş spektrumlu ilaçlardır. Özellikle Gram
(-) aerobik bakterilere; ayrıca, Mikoplazma türleri
ve bazı Gram (+) bakterilere (Stafilokokus türleri)
karşı etkilidirler (31). Oksijensiz ortamda ve anaerobik
bakterilere karşı etkisizdirler. Önemli doku
ve organlardaki yoğunlukları plazmadakinden daha
yüksektir. Yarı ömürleri uzundur. Plazma proteinlerine
düşük oranda bağlanırlar
Florokinolonlar beta-laktamlarla sinerjik,
makrolidler ve fenikoller ile antagonist etkinlik
gösterirler
Özellikle yavrular ve gelişmekte olan hayvanlarda,
kıkırdak dokunun gelişmesini ve böylece eklemlerin
yapısını bozabilirler. Bu yüzden gelişme
ve büyüme dönemindeki hayvanlarda ve gebelerde
kullanmaktan kaçınılmalıdır
SSH’da enrofloksasin, danofloksasin ve siprofloksasin
kullanılmaktadır. Danofloksasin akciğer
dokusuna enrofloksasinden daha iyi geçer
Sonuç
Sığır yetiştiriciliğinde SSH çok önemli bir sorundur.
Tedavilerinde ise antibiyotiklerin kullanımı
kaçınılmazdır. Veteriner sahada sığırların SSH’nda
kullanılabilecek birçok antibiyotik seçeneği vardır.
Bunların hangilerinin kullanılacağını ise etkinlik,
kurallar ve maliyet belirler.
üzere, sığır yetiştiriciliğinin en önemli problemlerinden
biridir. Basit üst solunum yolu enfeksiyonlarından
ziyade, alt solunum yolu enfeksiyonları
ve pnömoniler işletme/üretici açısından iş gücü ve
verim kaybının yanında ayrıca, ölümler ve sağaltım
masrafları nedeniyle büyük ekonomik kayıplara
neden olmaktadır (1, 6, 15). Amerika Birleşik
Devletleri’nde SSH’dan dolayı hayvan başına sağaltım
masraflarının yaklaşık 15,57 $ (24) ve yıllık
ekonomik kaybın 3 milyar $’ın üzerinde olduğu
bildirilmektedir (2).
Sığırlarda SSH, bazı anatomik ve fizyolojik
özelliklerinden dolayı diğer türlere göre çok daha
yaygın görülmektedir (25, 30).
Sığırların SSH’nın tedavisinde kullanılan
antibiyotikler
1. Sülfonamidler ve kombinasyonları
Sülfonamidler sentetik olarak hazırlanırlar.
Sistemik olarak kullanılan ilk antibiyotiklerdir.
Sülfonamidler tüm doku, vücut boşlukları, idrar,
safra ve süt de dahil tüm salgılarda etkili yoğunluğa
ulaşabilirler. İnsan ya da hayvan plazmalarındaki
50-150 μg/ml yoğunlukları etkili ve güvenli olarak
kabul edilir
Sığırların SSH’nın sağaltımında daha çok
sülfonamidlerin diaminopirimidin (DAP) türevleri
(trimetoprim, ormetoprim ve baquiloprim) ile 5/1
(5 kısım sülfonamid + 1 kısım DAP türevi) oranında
kombine olarak hazırlanmış preparatları kullanılır.
Tek başlarına bakterilerde folik asit sentezini
engelleyerek bakteriyostatik etki gösteren bu maddeler,
kombinasyon halinde folik asit sentezini iki
ayrı noktadan keserek bakterisit etki gösterirler.
Kombinasyonların etki spektrumları daha geniş ve
direnç gelişimi daha azdır. Ülkemizde Sülfonamid-
Trimetoprim kombinasyonları (STK) bulunmaktadır
Sülfonamidlerle yapılan sağaltımın etkinliğinde
enfeksiyon bölgesinin durumu önemlidir.
Enfeksiyon bölgesindeki nekrotik yıkıntılar ortamdaki
bakterilere folik asit sağlar ve sülfonamidlerin
etkinliğini engeller. Bu nedenle şiddetli solunum
sistemi enfeksiyonlarının tedavisinde sülfonamidler
ilk düşünülecek ilaçlar değillerdir (7).
Sülfonamidler ve trimetoprimle kombinasyonları
diğer tüm antibiyotiklerle birlikte kullanı
labilir; ancak, prokain, benzokain ve butokain gibi
lokal anestezikler ile metiyonin, folik asit, nikotinamid
ve kolin ile birlikte kullanılmamalıdır. Prokain
penisilin G, prokain içerdiği için birlikte kullanılmamalıdır
2. Beta-laktamlar
Bakterilerde hücre duvarının oluşumunu engelleyerek
bakterisit etki gösterirler. Antibakteriyel
ilaçlar içerisinde en seçici olanlardır. Etki mekanizmaları
ve spektrumları nedeniyle daha çok akut
olaylarda ve üst solunum yolu enfeksiyonlarında
tercih edilirler. Fakat diğer bazı antibakteriyellerle
birlikte kombine olarak alt solunum yolu enfeksiyonlarının
sağaltımında da kullanılabilirler (5, 7).
Beta-laktam antibakteriyeller florokinolon ve
aminoglikozitlerle sinerjik, STK ile additif etkileşme
gösterirken; tetrasiklin, linkozamid, makrolid
ve fenikoller ile antagonist etkileşme gösterirler
2.1. Penisilinler
Penisilinler ilk bulunan ve günümüzde hala
yaygın bir şekilde kullanılan, alerjiye neden olmasının
dışında tüm ilaçlar arasında en az tehlikeli
olarak kabul edilen ilaç gruplarından biridir. Etki
spektrumları dar olmasına rağmen günümüzde ana
molekül üzerinde yapılan çalışmalar sonucunda
ampisilin, amoksisilin, karbenisilin gibi etki spektrumları
geniş çok sayıda yarı-sentetik penisilinler
kullanıma sokulmuştur
Sığır SSH’nın sağaltımında penisilin G, penisilin
G prokain, penisilin G benzatin, amoksisilin
ve ampisilin kullanılır (20, 25). Daha sıklıkla penisilin
G farklı bir antibiyotik ile kombine edilerek
kullanılır (5). Ayrıca etkisi güçlendirilmiş penisilinler
olarak adlandırılan ampisilin + sulbaktam ve
amoksisilin + klavulonik asit kombinasyonları da
sıklıkla kullanılır. Bu şekilde bakteriler tarafından
beta-laktamaz enzimi aracılığı ile oluşturulabilecek
direncin önüne geçilmiş ve nispeten etki spektrumları
genişletilmiştir
Ampisilin ya da amoksisilin, gentamisin ile
birlikte kullanıldığında yeni doğanların bronkopnömonilerinde
oldukça etkilidir
2.2. Sefalosporinler
Sefalosporinler geniş spektrumlu antibiyotiklerdir.
Etki şekli bakımından Penisilinlere benzerler.
Penisilinaza dayanıklı, G (+) ve G (-) bakteriler
üzerinde de etkilidirler. Birinci, ikinci, üçüncü ve
dördüncü nesil sefalosporinler olmak üzere dört
gruba ayrılırlar. Sığırların SSH’nın tedavisinde en
yaygın olarak üçüncü nesilden seftiofur ve dördüncü
nesilden sefquinom kullanılır (19, 28).
Seftiofur kas içi uygulanmasını takiben kısa
sürede (0,5 - 2 saat içinde) maksimum kan konsatrasyonuna
ulaşır. Süte geçmemesi önemli bir özelliğidir
3. Tetrasiklinler
Bu grupta çok sayıda tetrasiklin türevi antibiyotik
bulunmaktadır. Etkilerine karşı dirençli
bakteri suşları ortaya çıkmış olmasına karşın ülkemizde
veteriner hekimlik sahasında özellikle
oksitetrasiklin olmak üzere halen sıklıkla kullanılmaktadır
(20). Geniş spektrumlu ilaçlardır. Gram
(+) ve Gram (-) bakterilere, klamidia, spiroketler,
aktinomiset türleri, mikoplazma türleri ve riketsia
türlerine karşı etkilidirler. Bakteriostatik özellikte
olmalarına rağmen yüksek dozlarda bakterisit özellik
gösterirler
Sığırların SSH’nda uzun etkili (UE) oksitetrasiklinler
kullanılmaktadır. UE oksitetrasiklinlerle
yapılan sürü tedavisinde eğer ilk 24 saat içinde hasta
hayvanların % 5-10’unda herhangi bir düzelme
belirtisi yok ise tedaviye tilmikosin ya da florfenikol
ile devam edilmelidir (5).
Fötal kemik gelişimini bozduğu için özellikle
gebeliğin ikinci yarısından sonra kullanılmamalıdır
4. Makrolidler
Büyük bir lakton halkası ile buna bağlı bir
veya birkaç şeker molekülü içeren ilaçlardır (21).
Yüksek yağ çözünürlüğüne sahip bazik bileşiklerdir.
Doku ve organlara iyi nüfuz etmeleri, hücrelere
iyi girmeleri ve yarı ömürlerinin uzun olması bu
ilaçların üstün özellikleridir. Bakteriostatiktirler fakat
yüksek yoğunluklarda bakterisit etki gösterirler.
Dar spektrumludurlar ve Gram (+) bakterilere karşı
daha etkilidirler; ayrıca mikoplazma ve bazı riketsia
türlerine de etkilidirler. Aminoglikozidlerle ve
sülfonamidlerle birlikte kullanılarak etki spektrumları
Gram (-)’leri de alacak şekilde genişletilebilir.
Solunum sisteminde yüksek yoğunluklarda birikebilme
özelliklerinden dolayı eritromisin, tilosin,
tilmikosin, tulatromisin ve gamitromisin sığırlarda
SSH’nın tedavisinde kullanılır
Eritromisin spektrum olarak penisilin
G’nin alternatifidir (31). Penisilin’e dirençli bakterilere
karşı da etkilidir. Özellikle Gram (+) bakterilere
etkilidir. Aynı noktaya bağlanmaları nedeniyle
linkozamidler ve kloramfenikolle birlikte kullanıldıklarında
ters etkileşme yapabilir
Tilosin Gram (+), Gram (-) bakterilere, spiroketlere,
klamidialara ve mikoplazmalara karşı etkilidir.
Mikoplazmalara karşı eritromisinden daha
etkilidir (29). Eritromisinle çapraz direnç gösterebilir.
Sığırlarda şiddetli sürgüne neden olmaları nedeniyle
özellikle ağızdan kullanılmamalıdır (20).
Tilmikosin, tilosinden sentezlenen, uzun etki
süreli bir ilaçtır. Antibakteriyel spektrumu tilosine
benzerdir; ancak, Mannhemia haemolytica ve Pasteurella
multocida’ya karşı etkinliği daha güçlüdür
). Özellikle akciğer dokusunda plazmadakinin
yaklaşık 50-60 katı kadar daha yüksek yoğunlukta
birikebilir. Tek doz halinde verildiğinde bile
özellikle akciğer dokusunda 3–4 gün süreyle etkili
yoğunluklarda kalır. Tilmikosin’in in vitro post
antibiyotik etkisi M. haemolytica ve P. multocida
için gösterilmiştir Deri altı yolla 10 mg/kg
dozda kullanılır; bu miktar 30 mg/kg’a kadar çıkarılabilir.
Sağaltım için tek uygulama yeterlidir. Damar
içi ve kas içi uygulanmamalıdır. Süt sığırlarında
kullanılmamalıdır (12). Kesim öncesi bekletme
süresi sığırlar için 60 gündür (4). Kloramfenikol,
florfenikol, linkozamidler veya diğer makrolid antibiyotikler
ile bir arada uygulanmamalıdır
Tulatromisin yarı sentetik yapıda bir makrolid
bileşiktir. Gram (-) bakterilere iyi nüfuz eder, hem
bakteriostatik hem de bakterisit etki gösterebilirler
(14). Sığırlarda M. haemolytica, P. multocida ve
Histophilus somni tarafından oluşturulan SSH’nın
sağaltımında kullanılır. 20 aylık ve daha büyük
yaştaki süt ineklerinde ve laktasyondaki sığırlara
uygulanması önerilmez
Gamitromisin sığırlarda M. haemolytica,
P. multocida ve H. somni tarafından oluşturulan
SSH’nın sağaltımında deri altı yolla 6 mg/kg dozda
kullanılır
5. Fenikoller
Florfenikol, sentetik, yağda eriyen, geniş
spektrumlu ve uzun etkili bir antibakteriyel ilaçtır.
Gram (+) ve Gram (-) bakterilere karşı etkilidir. Sadece
veteriner sahada kullanılır. Bakteriostatik etkilidir.
Özellikle sığırlarda M. haemolytica, P. multocida
ve H. somni tarafından oluşturulan SSH’nın
sağaltımında kullanılır
Süt ineklerinde, erkek damızlıklarda, danalarda
ve 1 aylığın altında ya da süt emen buzağılarda
kullanılmamalıdır
6. Aminoglikozidler
Bakterisit etkili ve dar spektrumlu ilaçlardır.
Gram (-) bakteriler ve Streptokokus’lar haricindeki
bazı Gram (+) bakterilere karşı etkilidirler (7). Bakterilerin
içine oksijen bağımlı bir mekanizma ile
alınıp protein sentezini engelleyerek etkili olduklarından
dolayı anaerobik ya da fakültatif anaerobik
(O2’siz ortamdaki) bakterilere etkisizdir. Debris
dokusu, düşük pH, iki değerli mineraller etkilerinin
azalmasına neden olur (5, 7). Beta-laktamlar,
makrolidler ve linkozamidler ile sinerjik etkileşme
gösterirler (31).
Bu grupta bulunan ilaçlar ciddi istenmeyen
yan etkilerinden (ototoksik, nörotoksik, nefrotoksik
ve teratojen) dolayı geniş ölçüde kullanılmazlar
Sığır SSH’nda gentamisin, spektinomisin,
streptomisin, dihidrostreptomisin kullanım alanı
bulmaktadır. Streptomisin ve dihidrostreptomisin’in
penisilin G ile hazırlanmış preparatları üst solunum
yolu enfeksiyonlarında ve trakeobronşit vakalarında;
spektinomisin’in linkomisin ile hazırlanmış
preparatları da SSH’nın tedavisinde kullanılır
7. Linkozamidler
Etki şekli ve spektrumları bakımından makrolidlere
benzerler. Sığırlarda ciddi yan etkilere neden
olduklarından dolayı kullanılmaları pek tavsiye
edilmez. Bu gruptan linkomisin’in spektinomisin
ile hazırlanmış ticari preparatları sığırların SSH’nın
tedavisinde kullanılır (
8. Florokinolonlar (Kinolonlar)
Geniş spektrumlu ilaçlardır. Özellikle Gram
(-) aerobik bakterilere; ayrıca, Mikoplazma türleri
ve bazı Gram (+) bakterilere (Stafilokokus türleri)
karşı etkilidirler (31). Oksijensiz ortamda ve anaerobik
bakterilere karşı etkisizdirler. Önemli doku
ve organlardaki yoğunlukları plazmadakinden daha
yüksektir. Yarı ömürleri uzundur. Plazma proteinlerine
düşük oranda bağlanırlar
Florokinolonlar beta-laktamlarla sinerjik,
makrolidler ve fenikoller ile antagonist etkinlik
gösterirler
Özellikle yavrular ve gelişmekte olan hayvanlarda,
kıkırdak dokunun gelişmesini ve böylece eklemlerin
yapısını bozabilirler. Bu yüzden gelişme
ve büyüme dönemindeki hayvanlarda ve gebelerde
kullanmaktan kaçınılmalıdır
SSH’da enrofloksasin, danofloksasin ve siprofloksasin
kullanılmaktadır. Danofloksasin akciğer
dokusuna enrofloksasinden daha iyi geçer
Sonuç
Sığır yetiştiriciliğinde SSH çok önemli bir sorundur.
Tedavilerinde ise antibiyotiklerin kullanımı
kaçınılmazdır. Veteriner sahada sığırların SSH’nda
kullanılabilecek birçok antibiyotik seçeneği vardır.
Bunların hangilerinin kullanılacağını ise etkinlik,
kurallar ve maliyet belirler.
