İnek Test Eder (Haziran 2014)
Süt sığırcılığı işletmelerinde çokça gördüğümüz hatalardan biri de yem karma vagonlarının yanlış kullanımıdır. Mikser vagon veya TMR makinası adı da verilen, yemi karıştırıp dağıtan aletler yararlı oldukları kadar, kötü kullanılırlarsa zararlı olabilirler.
Bu aletler ya yanlış dizayn edilmeleri, ya da aşırı kullanılmaları sonucunda yemi, özellikle yemin işe yarar selüloz kısmını lüzumsuz derecede parçalayıp, selüloz kalitesini bozabilirler.
İnekler, temel olarak, selüloz sindiren hayvanlardır. İşkembede bulunan ve sindirimi sağlayan mikrofloranın korunması için ineğin kaliteli selüloz tüketmesi şarttır. Selüloz kalitesi, özellikle selülozun partikül büyüklüğü, ineğin sağlığı yönünden büyük önem taşır.
Selüloz ve rasyondaki tüm partiküllerin büyüklüğünü, Pensilvanya eleği veya partikül separatörü adı verilen katlı eleklerle test edebiliriz. Partikül separatörü üç katlı, değişik çaplarda delikleri olan eleklerden meydana gelir. En üst katta büyük çaplı, orta katta daha küçük çaplı elek bulunur. Buraya konulan belli bir miktar yem karışımı dört yönde, toplam kırk kez sallandıktan sonra, üstte kalan, orta kısma geçen veya en alt bölüme geçen partikül miktarına bakılır. En üstte kalan sap, iri kıyılmış saman, ot gibi kısımlar ineğin reddedeceği kısımlar olup, toplamın yüzde 5-8 inden daha fazla olmamalıdır.
En alta geçen kısım küçük partiküllerden oluşan kısım olup, burada toplam yüzde 15-20 si kadar yem olmalıdır. Kalan ve en çok işe yarayan kısım ise orta katta bulunan kısımdır. Burada toplam yemin yüzde 60-70 i kalmalıdır. Böylece toplam, karma yemin doğru hazırlanıp hazırlanmadığı, aynı zamanda ineğin yem seçip seçmediği de kontrol edilmiş olacaktır. En alt kısma geçen miktar yüzde 20 ' den daha fazla ise, vücuttan hızla atılan yem bölümü olduğu gibi, ineği asidoza sürükleme tehlikesini de ortaya koyar. Böylece düşük yararlanma oranı ile ekonomik zarar söz konusu olur ve asidoz tehlikesi baş gösterir.
Yemin, mikser vagonun yanlış dizaynı veya yanlış kullanımı sonucu hatalı hazırlanmış olmasını inek de test edebilir. Böyle bir durum ineğin eksik beslenmesi, iştahsızlık, süt verimi düşüşü, sütte yağ oranı düşüklüğü, topallık, döl tutmama gibi sonuçlar doğurur. Demek ki, karıştırılmış yemin inek tarafından test edilmesi işletmeye büyük zararlar verdikten sonra ortaya çıkacak olan bir sonuçtur.
Yanlış bir karışım, özellikle selüloz kalitesinin bozulduğu bir hazırlama şekli kağıt üzerinde doğru olan bir rasyonun da, ineğe verilirken bozulduğu anlamına gelir. Böyle bir durumda ise, kağıt üzerinde rasyonun doğru yapılmış olması da pratikte bir anlam ifade etmez.
Bunları göz önüne alarak; doğru dizayn edilmiş, doğru kullanılmış mikser vagonlar ile yem yapılmalıdır. Dizayn konusunda bu aletler gözden geçirilmeli, kontrol ve kalibre edilmeli, kullanıcılar ise eğitilmelidir.
Kontrol ve kalibrasyon işlemleri belli periyodlarla tekrarlanmalıdır. Yem; özellikle ineklerin önüne konulan yem, periyodik olarak partikül separatörüyle test edilmeli, ineklerin test etmesi sonucu oluşacak hastalık veya bozuklukların ortaya çıkması en başından engellenmelidir.
Süt sığırcılığı işletmelerinde çokça gördüğümüz hatalardan biri de yem karma vagonlarının yanlış kullanımıdır. Mikser vagon veya TMR makinası adı da verilen, yemi karıştırıp dağıtan aletler yararlı oldukları kadar, kötü kullanılırlarsa zararlı olabilirler.
Bu aletler ya yanlış dizayn edilmeleri, ya da aşırı kullanılmaları sonucunda yemi, özellikle yemin işe yarar selüloz kısmını lüzumsuz derecede parçalayıp, selüloz kalitesini bozabilirler.
İnekler, temel olarak, selüloz sindiren hayvanlardır. İşkembede bulunan ve sindirimi sağlayan mikrofloranın korunması için ineğin kaliteli selüloz tüketmesi şarttır. Selüloz kalitesi, özellikle selülozun partikül büyüklüğü, ineğin sağlığı yönünden büyük önem taşır.
Selüloz ve rasyondaki tüm partiküllerin büyüklüğünü, Pensilvanya eleği veya partikül separatörü adı verilen katlı eleklerle test edebiliriz. Partikül separatörü üç katlı, değişik çaplarda delikleri olan eleklerden meydana gelir. En üst katta büyük çaplı, orta katta daha küçük çaplı elek bulunur. Buraya konulan belli bir miktar yem karışımı dört yönde, toplam kırk kez sallandıktan sonra, üstte kalan, orta kısma geçen veya en alt bölüme geçen partikül miktarına bakılır. En üstte kalan sap, iri kıyılmış saman, ot gibi kısımlar ineğin reddedeceği kısımlar olup, toplamın yüzde 5-8 inden daha fazla olmamalıdır.
En alta geçen kısım küçük partiküllerden oluşan kısım olup, burada toplam yüzde 15-20 si kadar yem olmalıdır. Kalan ve en çok işe yarayan kısım ise orta katta bulunan kısımdır. Burada toplam yemin yüzde 60-70 i kalmalıdır. Böylece toplam, karma yemin doğru hazırlanıp hazırlanmadığı, aynı zamanda ineğin yem seçip seçmediği de kontrol edilmiş olacaktır. En alt kısma geçen miktar yüzde 20 ' den daha fazla ise, vücuttan hızla atılan yem bölümü olduğu gibi, ineği asidoza sürükleme tehlikesini de ortaya koyar. Böylece düşük yararlanma oranı ile ekonomik zarar söz konusu olur ve asidoz tehlikesi baş gösterir.
Yemin, mikser vagonun yanlış dizaynı veya yanlış kullanımı sonucu hatalı hazırlanmış olmasını inek de test edebilir. Böyle bir durum ineğin eksik beslenmesi, iştahsızlık, süt verimi düşüşü, sütte yağ oranı düşüklüğü, topallık, döl tutmama gibi sonuçlar doğurur. Demek ki, karıştırılmış yemin inek tarafından test edilmesi işletmeye büyük zararlar verdikten sonra ortaya çıkacak olan bir sonuçtur.
Yanlış bir karışım, özellikle selüloz kalitesinin bozulduğu bir hazırlama şekli kağıt üzerinde doğru olan bir rasyonun da, ineğe verilirken bozulduğu anlamına gelir. Böyle bir durumda ise, kağıt üzerinde rasyonun doğru yapılmış olması da pratikte bir anlam ifade etmez.
Bunları göz önüne alarak; doğru dizayn edilmiş, doğru kullanılmış mikser vagonlar ile yem yapılmalıdır. Dizayn konusunda bu aletler gözden geçirilmeli, kontrol ve kalibre edilmeli, kullanıcılar ise eğitilmelidir.
Kontrol ve kalibrasyon işlemleri belli periyodlarla tekrarlanmalıdır. Yem; özellikle ineklerin önüne konulan yem, periyodik olarak partikül separatörüyle test edilmeli, ineklerin test etmesi sonucu oluşacak hastalık veya bozuklukların ortaya çıkması en başından engellenmelidir.
