Rasyon Hazırlama Programı ve Kullanımı (resimli anlatım)


[size=12pt]
Not: Konunun güncel kalması için özel olarak ilgilenen, emek harcayan ve moderatörlük görevini layığı ile yerine getiren 'hacimmt' arkadaşımızın katkıları ile konu ve resimler yeniden toplanmıştır. İlgi ve alakasından dolayı kendisine teşekkür ederim.


Hayvancılıkla uğraşanların bildiğini varsayarak bilmeyenler için kısaca açıklıyorum:

Rasyon: kısaca, ekonomik değeri olan yada olmayan tüm hayvancılık türlerinde hayvanın gelişimi için zorunlu olan, hayvanın ihtiyaç duyduğu kuru madde, enerji, praotein, mineral ve vitaminlerin, bilimsel veriler çerçevesinde planlanarak, en uygun maliyetle hazırlaması işidir.

Yani 'bu hayvana ne verirsem amacıma ulaşırım?' sorusunun cevabı rasyondur.




Hayvancılıkta maliyetin '%75 - 80'ini hayvanın beslenmesinin oluşturduğunu düşünürsek ne kadar önemli ve hayati bir konu olduğunu da anlayabilirsiniz.

Bazılarımız, 'Ben elimdekini veririm, gerisi Allah kerim. Çok bir verim istemiyorum.' diyebilir. Ama bunu söylediğiniz anda elinizdeki hayvan varlığını kaybetme riski ile de karşı karşıya kalabilirsiniz. Çünkü hayvan ölümlerinin %85 ' i yetersiz ve dengesiz beslenme yada bunlardan kaynaklanan hastalıklar yüzünden oluyor.

Var olan tüm hayvan hastalıklarının nedenlerine bakarsanız, mutlak suratle 'yetersiz yada dengesiz beslenme' maddesini görürsünüz. Beslenemeyen hayvanın önce direnci kırılır, sonra hastalanır ve kaçınılmaz sonuç olan ölüm gerçekleşir.

Kısace hem ahirette üzerinize vebal almamak için, hem de bu işe verdiğiniz emeğin karşılığını alabilmeniz için rasyonun ne olduğunu bilmeniz ve beslediğimiz hayvan için uygun olan rasyonları hazırlayabilmeniz gereklilik değil, zorunluluktur.

İster 1 tavuğunuz olsun, ister 500 düveniz. Hayvan sayısının buna bir etkisi yoktur. Hayvanlarının sağlıklı olmasını 'istemeyen' bir çiftçinin, zaten hayvana, hayvancılığa merağı yoktur. Bu işi bırakması hem hayvanlar, hem de kendisi için daha hayırlı olur kanısındayım.

Bu arada hayvan varlığı olan, bu işle geçimini sağlay bir kişi, kanıtlanmış geleneksel yöntemler ve mesleki tecrübeleri ile birçok metot ve rasyon geliştirmiştir. Ama yapabilecekleri ufak değişikliklerle, hayvanlarını çok daha verimli, mesleklerini çok daha karlı bir hale getirebileceklerini unutmamalılar.




Birçoğumuz yem maddeleri ve bunların hazırlanması ile ilgili yeterli ve bilimsel teknik bilgilere sahip olmadığı için, daha konunun en başında vazgeçiyor yada çevreden duyduğu formül / rasyon / karmaları kullanıyor. En bilinçli olanlarımız ise konunun bir uzmanına danışmayı seçiyor .

Açıkçası bu durumumuzla ilgili aklıma şu atasözümüz geliyor.

'Bilmemek ayıp değil, öğrenmemek ayıp.'



Yem bitkileri ve rasyon hazırlama konusunda kimya, biyoloji, botanik, zooloji ve veterinerlik gibi birçok bilim dalı üzerine uzmanlaşmak gerektiğinin farkındayız.

Bu konuda uzman olan kişilere, ihtisas alanlarında uzmanlıklaşmak için harcadıkları emeklere ve çürüttükleri direseklere de sonuna kadar saygı duyuyoruz ama kimsenin değiştiremeyeceği bir de gerçek var:

'Hiç kimse, sizin hayvanınızı, sizin kadar düşünemez' Düşünebilmsi için o hayvanların sahibi olması gerekir. Emrinizde ücretli olarak çalıştırmadığınız yada kişisel yakınlığınız olmayan hiç bir uzman, sizin kar yapmanızı sağlamak için 4-5 gününü, en düşük maliyetli ve ve en uygun rasyonu hazırlamak için harcamaz. Harcayamaz. İstese dahi mesleki yoğunluğu buna imkan vermez.

İşte burada : 'Karnımızı doyuracak kadar kaşık tutmayı bilmek' deyiminden yola çıkıyoruz.

Bu nedenle konunun amacı, mesaj rekoru kırmak, polemik yaratmak, yada teşekür sayısını arttırmak değil, hayvancılıkla uğraşan birinin, dışarıdan yardım almadan, tamamen kendi imkanları ile bilimsel tutarlılığı olan rasyonları hazırlayabilmesini sağlamaktır.

Bu nedenle herkesin anlayacağı dilde ve gerkli olan tüm bilgi - programları içinde bulunduran, aynı zamanda resimler yardımı ile daha iyi anlaşılabilir hale getirilmiş bir konu olması için uraştım. Umarım faydalı olur.



Rasyonlarımızı hazırlarken, Selçuk Üniversitesi, Veteriner Fakültesi tarafından hazırlanmış, oldukça başarılı ve basit rasyon hazırlama programları kullanacağız. İhtiyaç duyulan noktalarda resimli anlatımlara başvuracağız.

Konuyu baştan sona, tüm ayrıntıları ile takip ettiğinizde, temel seviyede, kendi rasyonunuzu kendiniz hazırlayabileceksiniz. Bu şekilde farklı yem türlerini, faklı karışımlarla vererek hem hayvanlarınızdaki olumlu değişime, hem de cebinizden çıkan yem parasının düşüşüne şahit olacaksınız.



Forum içerisinde bazı arkadaşların soruları vardı.

'Satın kesif yem kullanmadan süt üretimi yapabilir miyiz?' yada 'Satın yem parasından kurtularak besicilik yapılır mı?' diye.

Bu soruların hepsinin cevabı 'evet'tir. Nasıl yapılacağının cevabı da aşağıdadır.



Satın aldığınız hazır kesif yemlerin tamamı, düşünebilen insanlar tarafından, üstelik sizin onlara satmış olduğunuz arpa, buğday, yulaf, ayçiçeği, yonca...vb gibi bitkilerinden üretiliyor.

Fabrikalar sadece bu maddeleri uygun şekilde karıştırıyor, peletliyor, paketliyor ve janjanlı bir şekilde bize geri satıyorlar. Satın aldığınız fabrika yemlerinin içindeki maddeler uzaydan gelmiyor kısaca. Neredeyse tamamını siz üretiyorsunuz. Üretemeyeceğiniz birkaç maddeyi de oldukça uygun fiyata satın alabilirsiniz.


Bu uzun girişten sonra yapılacakları maddeler halinde ve adım adım aktaracağım. Saydığım maddeleri sırası ile takip etmeniz, konunun sonuna geldiğinizde, bu programın nasıl kullanılacağını anlamınıza yardmcı olur. En kötü ihtimal maddiyat gibi çeşitli nedenlerle istediğiniz rasyonu hazrılayamazsanız bile, hayvanlarınızın beslenmesindeki eksikleri ve hataları görmüş olacaksınız.





İşe başlıyoruz. Adımları sırası ile takip edelim:

Adım 1-) Aşağıda linkini verdiğim adresten ilgili olduğunuz,Excel formatındaki basit rasyon programını indiriniz. İlk aşamada pratik olması için herkesin 'Besi_V4.03.xls' isimli programı indirmesi daha iyi olur. Bu şekilde yapmış olduğumuz işlemleri buradan da takip edebilirsiniz.

İşte Link:

http://www.selcuk.edu.tr/veteriner/zootekni_ve_hayvan_besleme/web/sayfa/ayrinti/32104/tr


(Konu bittikten sonra, yapmış olduğunuz hayvancılık türüne uygun rasyon programını yukarıdaki sayfadan indirerek kullanabilirsiniz. Şu anlık örnek olması amacı ile 'besi rasyonu' seçilmiştir. Diğer programların kullanımı da aşağı yukarı aynıdır.)




Adım 2-) Masaüstüne indirdiğimiz 'Besi_V4.03.xls' isimli dosyaya çift tıklayarak çalıştırınız. (kurulum gerektirmez)

Not: Programın sağlıklı çalışması için (özellikle makroların) bilgisayarınızda Ms Office 2003 programının olması gerekli. Office 2003 ile sorunsuz çalışıyor. Office 2007 ve 2010 ' da ise ilk açtığınızda 'makrolar etkinleştirilsin mi?' diye sorar. Bu soruya 'evet' dediğinizde programınız hazırdır.

Bilgisayar bilginiz bu konuda yetersiz ise, bilgisayardan az çok anlayan bir arkadaş yada komşu çocuğuna bu maddeyi okutursanız işinizi çözer.

Herşey yolunda ise karşınıza aşağıdaki ekran çıkar.

ilk_ekran.jpg



Burada programı hazırlayan Prof. Dr. Behiç COŞKUN, Prof. Dr Fatma İNAL ve Prof. Dr. Şeref İNAL ' a da,
harcadıkları emeklerinden,
bu programı yüksek meblağlar karşılığında büyük çiftlik sahipleri yada yem fabrikalarına satmak yerine herkesin özgürce kullanabilmesi için ücretsiz olarak dağıtmaları gibi saygın davranışlarından,
mesleklerini sırf maddi gelir değil, ülkenin kalkınması için kullanmayı tercih ettiklerinden dolayı can-ı gönülden teşekkür ederim. Onların emekleri olmasaydı bu başlık hazırlanamazdı.

Resimde kırmızı işaretli çarpıya tıklayarak küçük pencereyi kapatarak rasyon hazırlamaya başlayabiliriz.



Adım 3-) İlk ekran çok karmaşık görünse de rasyon hazırlamak (prensipleri doğru kavrandığında) oldukça basit bir işlemdir. Sadece gerekli sırayı takip ediniz.

Ilk olarak aşağıdaki resimde bulunan (kırmızı çember içerisine alıp oklar ile işaretediğim) 'yemleri sil' ve 'hayvan sil' ikonlarına tıklayınız. Böylece program temizlenecek ve kullanıma hazır hale gelecektir.


temizleme.jpg



Adım 4-) Sıradaki işlemimiz, besi uygulayacağımız hayvanı seçmek. Bunun için az önce tıkladığımız 'hayvan sil'in hemen üzerinde bulunan 'hayvan seç' ikonuna tıklayınız.

Tıkladığınızda aşağıdaki ekran karşımıza çıkar:


hayvan_se.jpg



Bu ekranı kendi hayvan durumunuza göre doldurunuz. Bilgileri girerken ne kadar doğru bilgi girerseniz, alacağınız sonuç da o denli başarılı ve net olur.

Ben bilgileri örnek olması amacıyla doldurdum. Gerçekliği yoktur.

Bilgiler arasında aklınızı kurcalayabilecek tek nokra 'kondisyon skoru' ibaresidir. Bu ibare kısaca ' hayvanın şu anki durumu' anlamına gelir.
Bu değeri 1 yaparsanız 'hayvan şu an çok zayıf'
Bu değeri 5 yaparsanız 'hayvan şu an çok besili' anlamına gelir.
Yani bir hayvanın belini ellinizle yokladığınızda, yada hayvana alıcı gözüyle şöyle uzaktan baktığınızda, hayvana vereceğiniz nottur. Rakamı küsûratlı da girebilirsiniz (3,25 – 4,50 gibi)


BCS-225-325.JPG



Yukarıdaki resim, vücut kondisyon skoru ' nu (VKS ' yi) belirlerken bize yardım olabilecek güzel bir örnektir.

Unutmayın 5 mükkemmel semizlikte, 3 normal, 1 ise çok zayıf (düşmek üzere olan) hayvan anlamına gelmektedir.



Bu bilgileri girdikten sonra yine aynı pencere içerisindeki 'çevre şartları' sekmesine tıklayarak burada da istenilen bilgileri olabildiğince doğru şekilde giriniz. Çevre şartlarında bulunan en önemli nokta 'merada otluyor mu?' sorusudur. Bu soruyu unumayın.

Şu anda besiye alınacak hayvanımızı seçtik. Sıradaki işlem elimizde bulunan yemleri programa yükemek.



Adım 5-) Elimizde bulunan yemleri programa yüklemek için 'yem sil' ikonunun hemen solunda bulunan 'içerikli yem seç' ikonuna tıklıyoruz. Tıkladığımız anda karşımıza aşağıdaki pencere açılır.


i_erikli_yem_se.jpg



Yemleri seçerken önce üstteki seçeneklerden yem gurubunu, daha sonra da altında bulunan yemi seçiyoruz. Yem seçimi esnasında çok önemli 3 nokta vardır:
a-) Elimizde bulunan tüm yem maddelerini hiç üşenmeden ekleyiniz.
b-) Elimizdekilerin dışında kolayca temin edebileceğimiz (tuz, mermer tozu, kireç taşı, üre, mineral katkısıta satın alabileceğimiz ucuz fiyatlı paketlenmiş silaj ve pancar küspesi.. vb.) maddeleri de eklemeyi unutmayınız. Rasyon hazırlarken ne kadar işimize yarayacaklarını zamanla göreceksiniz.
c-) Asla ve asla, (özellikle üşendiğiniz için) elinizdeki yemin bir benzerini girmeyin. Bu bakımdan program içeriği oldukçe geniştir. Mutlak suretle elinizde bulunan yemin birabir aynısını girin. Gerekirse yarım saatinizi ayırın. Çünkü sonuç 1 belki de 2 yıllık emeğinizin meyvesi olacak.

Kısaca 'MISIR SİLAJI, %40 TANE' yerine 'MISIR SİLAJI, %40 TANE+üre+Ca' girmeyiniz. Çünkü ilk seçenek ile ikinci seçenekteki silajın içeriklerinde (özellikle de azot, protein ve kalsium bakımından) ciddi farklılıklar vardır. İlk silaj standat mısır silajı iken ikinci silaj, silajın azot (dolayısı ile protein) ve kalsiyum değerini arttırmak için, hazırlanma esnasında içerisine üre gübresi ve kireç taşı eklenmiş olan silajdır.

Bu programın en güzel yönlerinden biri de, daha önce kullanmadığımız, yada yabancısı olduğumuz birçok yem maddesinin besin değerlerini bize vermesidir. Konu üzerine uzmanlaştıkça, bu besin değerlerini yrumlama kabiliyeti kazanacağız.


benim_rasyon.jpg



Yukarıdaki örnekte, kendi elimde olan tüm yemleri ve rasyonda ihtiyaç duyulduğunda kolayca elde edebileceğim yem maddelerini listeye ekledim. Mesela kireç taşı elimde yok ama kolayca temin edebilirim. Yada '1 tonluk paketlenmiş yaş pancar posası'nın tanesini 110 liraya kapıma kadar getirebiliyorlar. Eğer rasyonda bu maddeler ihtiyaç olursa, ilave ederek sorunu çözülebiliriz.

Elimizdeki tüm yemleri eksiksiz girdikten sorna, sıra geldi rasyonun hazırlanmasına...


Adım 6-) Programdaki verileri, yani elimizdeki yem maddelerini nasıl, ne kadar ve neye göre gireceğimizi aşağıdaki resim üzerinden maddeler halinde yazıyorum.


Not: Rasyon programları, 1 hayvan için 1 günlük yem miktarlarını hesaplar. Yani rasyon sonucunda çıkan rakamlar, hayvanın 1 günlük ihtiyacıdır. Eğer hayvanımızı 2 öğün besliyorsak, sonuç olarak çıkacak miktarları 2 ' ye bölerek, yani her öğünde yarısını verecek şekilde 2 seferde, 3 öğünde besliyorsak, 3e bölerek vereceğiz.


rasyon.jpg



1-) Miktar kısmı:

Yukarıdaki resimde kırmızı '1' ile işaretlenmiş olan kısım, rasyona ekleyeceğimiz yem maddelerinin miktarlarını yazacağımız yerdir. Yani hangi maddeden kaç kilo katacaksak buraya yazıyoruz.

Program ile rasyon hazırlarken bizim doldurmamaız gereken tek yer burasıdır. Kalan tüm işlemleri program kendisi yapar.

Miktarları kilogram cinsinden girmemiz gerekiyor. Örneğin 5 kg mısır silajı katacaksak, karşısına 5 rakamını giriyoruz. 1 kg ' dan düşük yada küsuratlı girilecek olan değerleri (mesela tuz) virgüllü olarak gireceğiz. Örneğin 0,5 = yarım kilo, 0,050 = 50 gram, 1,5 bir buçuk kilo vb... gibi

Bundan sonraki kısımlar açıklama kısımlarıdır.


2-)' 2' numaralı sütun, girdiğimiz her yemin tek tek maliyet fiyatını yazar. Fiyatlar 2010 senesinin fiyatları olduğundan güncellenmesi gerekmektedir. İsterseniz 'Yeni Yem Kaydet, İçerik değiştir, Listeden Yem Sil' ikonunu kullanarak en çok kullandığınız yem maddelerinin fiyatlarını güncelleyebilirsiniz. Tek tek güncelleme işi zor geliyorsa, kullandığınız maddenin kilogram fiyatını bu '2' numaralı kısma, kuruş cinsinden yazabilirsiniz. Kalıcı güncelleme yapmazsanız, fiyatları her seferinde girmeniz gerekir.

Sütunun en üstünde ise rasyonun toplam maliyeti gözükür. Yem hazırlarken en önemli unsur maliyet olduğundan bir gözümüz sürekli burada olmalı. Buradaki rakam ne kadar düşük olursa, o kadar kâr ederiz. Fiyat kuruş cinsinden yazılıdır. Örneğin bu kısımdaki 540 rakamı 540 kuruş, dolayısı ile 5 lira 40 kuruş maliyet anlamına gelir.

3-) 3 numaralı kısım, listedeki yem maddelerini, rasyonda en çok ve en az ne kadar ekleyeceğimizi belirten kısımdır. Program, herhangi bir hata yapmamanız için, önemli olan bazı maddelerde, bu değerlerin dışında değer girmenize izin vermez. Örneğin bu rasyonda ÜRE, EN ÇOK 0,050 (yani 50 gram) kullanılabiliyor. Bunun üzerindeki değerler azot zehirlenmesine neden olduğu için 50 gramdan yüksek değer girmenize izin vermez. Bir nevi sigorta.

4-) 4. kısım yemlerde bulunan tüm besin maddelerini yazar.
İyi bir rasyon hazırlamak için buradaki değerlerden en azından önemli olanları bilmemiz gerekmektedir. Bir yemin içeriğindeki maddleri 3 gruba ayırabiliriz.

a-) enerji kaynakları
b-) protein kaynakları
d-) vitamin-mineral kaynakları.
Amacımız çoğu zaman bu üç gruptaki maddelerin yeterli ve dengeli olmasını sağlamak.


Bu kısımdaki terimlerin bazıları ve ne işe yaradıkları:

Kuru madde (KM): Rasyonda bulunan tüm suyu çıkardığımızda kalan kuru madde miktarıdır. Bizim için oldukça önemlidir çünkü yaş panca küspesinin %80 ' i sudur. Bu durumda 12 kg kuru madde ihtiyacı olan bir danaya 60 kg yaş şeker küspesi yedirmemiz gerekir. Bu da imkansız olduğuna göre hayvan yeterli beslenemez ve zayıflar. Su da bizim için önemlidir ama hayvanların ihtiyacı olan suyu sınırsız vaziyette önlerinde bulundurduğumuz için hazırlanan yemde bizim için önemli olan kısım kuru madde miktarlarıdır. Bu nedenle yeme katılan her madde, sahip olduğu kuru madde yüzdesine göre değerlendirilir.

Enerji: Mcal (MegaCalori) olarak ifade edilir. Hayvanın yaşamasına artı olarak et – süt üretebilmesi için gerekli olan enerjidir. Hayvanlar tarafından günlük olarak aldıkları enerji kullanlır, arta kalan ise yağ olarak vücuda depolanır. Bir hayvanın yağlanması istendiğinde, günlük ihtiyacından fazla enerji vermeliyiz.

Beslenme sırasında enerji bakımında yetersiz ise havan, daha önce depolamış olduğu yağ stoğunu kullanır. Yağlar bittikten sonra kas ve et dokusunda bulunan proteinleri parçalayarak kullanmaya başlar. Bir süre sonra da ölür. Kısaca enerji, bir inşaattaki amele, usta gibi, inşaatın yapılabilmesi için gereken tüm işgücüdür.

Yaşam Payı: Hayvanın üzerine herhangibirşey koymadan, sadece yaşaması için gerekli olan enerji miktarı.

Verim Payı: Yaşam payı karşılanmış olan canlıların et ve süt üretebilmeleri için gerkli olan enerjidir.

Ham protein / sindirilebilir protein: Canlıların temel yapı taşı olan protein ' in yem bitkilerinde bulunan kısmıdır. Bir inşaattaki her tuğla, canlılar için proteindir. İnsaşşatın yükselebilmesi için düzenli bir tuğla akışına ihtiyacın olduğu gibi canlının süt üretebilmesi yada canlı ağırlık artışı sağlayabilmesi için proteine ihtiyacı vardır. Tamamı sindirilemez. Bu nedenle ham proteinden öte sindirilebilir protein oranı yüksek olan besinler önemlidir. Samanda %3.4 protein vardır ama bunun sadece %8 ' i sindirilebilir proteindir. Buğdaydaki protein miktarı %18 ' dir ve bu ham proteinin %77 ' si sindirilebilir proteindir. Bu nedenle birçok enerji kaynağında protein bulunmasına rağmen sindirlebilir protein az olduğu için protein kaynağı olarak görülmezler.

Ca: (Kalsiyum) Büyüme evresindeki canlıların kemik ve iskelet yapısının oluşumunda en büyük rol oynayan etkendir. Eksikli iskelet bozukluklarına, çarpık gelişime ve yetersiz kilo artışına neden olur. En kolay edinilebilecek kaynak kiraç taşı ve mermer tozudur.




5-) 5. sütun, 4 numaralı kısımda bulunan besin maddelerinden hangilerine, ne kadar ihtiyaç olduğunu belirtir.




6-) 6. kısım, bizim hazırladığımız rasyondaki durumu gösterir. Buyradaki değerler mümkün olduğu kadar 5. sütundakilere yakın olmalıdır.
Eğer buradaki değerler:
5. sütundan ne kadar eksikse, o maddeyi, gerek miktarda eklemeliyiz.
5. sütundan fazla ise, bu maddeyi gereğinden fazla kullanıyoruz demektir. Bu da hem maliyeti yükselttiği için cebimize zararlıdır, hem, israfa yol açar, hem de rasyonun kalitesini düşürür.


7-) 7. kısımda sonuç kısmı bulunmaktadır. Bu sütun bizim için en önemli sutundur. Çünkü hazrıladığımız rasyonun yeterliliğini gösterir. Bu kısımdaki değerlerin hepsinde 'tamam' ibaresini göstermelidir.
'Eksik' uyarısı, bahsedilen besin maddesinin önemli seviyede yetersiz olduğunu gösterir.
'Fazla' ibaresi ise bir önceki maddede bahsettiğim gibi hem maliyeti yükselttiği için cebimize zararlıdır, hem, israfa yol açar, hem de rasyonun kalitesini düşürdüğü için dengenli beslenmeyi engeller.

Örnek olarak 5 kg kuru madde ihtiyacı olan bir hayvana rasyon hazrılıyoruz. Ama elimizdeki yemler protein bakımından zayıf (genellikle eksiklik duyulan madde de budur). Bu durumda protin miktarını dengelemek için yonca miktarını arttırıyoruz. Bu sefer de hayvana verilen toplma kuru yem miktarı 10 kg ' a çıkıyor. Fakat hayvanın ihtiyacı olan kuru madde miktarı 5 kg olduğu için yemin sadece o kadarını tüketir. Doğal olarak da bizim hayvan için hazırladığımız besinlerin sadece yarısını almış olur. Bu nedenle hayvan hazrıladığımız yemin 5 kg ' ını yeyip kalanını israf edecektir. Yada gereğindne fazla yeyip sindirim problemi yaşayacaktır.

Kısaca en önemli olan eşitlik KM yani kuru maddedir. Kuru maddenin, ihtiyaç olandan en kötü ihtimal %10-20 civarında fazla olmasına izin veriniz.

Ülkemide yapılan geleneksel hayvan besleme biçimlerine baktığımızda, çoğunlukla protien ve mineral bakımından eksik yada zayıf bir yemleme yapıldığı görülür. Bunun başlıca sebebi protin kaynaklı yem maddelerinin fiyat bakımından yüksek ve zor temin edilebiliyor oluşudur. Bunun için özellikle protin kaynaklarını uygun fiyata temin etmemiz gerekiyor. Oysa hemen her bölgede bulunan yağ fabrikalarından çıkan ayçiçek, pamuk, soya ve kanola gibi yağlı tohumların küspeleri, protein bakımından oldukça zengindir ve biraz emek harcayarak uygun fiyatlara temin edilebilir.

Tüm değerlerin 'tamam' olduğu ideal bir rasyon hazırlamak çoğu zaman imkansız gibidir. Bu oldukça hassas miktarlar girmek, oldukça çeşitli bir yem koleksiyonu bulundurmak ve üzerinde uzun süren hesaplamalar yapmak gerekir.

Ama biraz pratik yaptıktan sonra, hem maliyet bakımından uygun, hem de besin değerleri ideale yakın rasyonlar hazırlayabiliriz. Bu programın aslında ilk amacı, hayvanlarımızı beslerken hangi hataları yaptığımızı göstermek, yemimizde besin maddelerinden hangilerinin eksik olduğunu görmemizi sağlamak ve gereken önlemleri almak için bizi uyarmaktır.

Bunun için ise tüm gerekenler: bir bilgisayar, bir program ve bilinçli bir çiftçi.

Aşağıdaki rasyonu (açıkçası fazla da uğraşmadan) hazırladım. Bu rasyona göre merada otlamayan, ahırda bakılan 300 kg ağırlığındaki 14 aylık bir danayı, 2 ay 10 gün ( aslında 67 gün) gibi kısa bir sürede 400 kg canlı ağırlığa çıkarmak mümkündür. Yem maddelerini özellikle kolay bulunabilirler arasından seçtim.


benim_rasyon.jpg



Rasyon dikkatli incelendiğinde, satın kesif yemin kullanılmadığı ve hayvan başına yem maliyetinin 331 kuruş (3 lira 31 kuruş) olduğu görülebilir. Bu 10 hayvan için 33 lira eder ki bugünün şartlarına 1 çuval besi yeminden daha düşük bir rakama olan bu parayla, 10 hayvanı 2 öğün beslemiş oluyoruz.

Önemli bir nokta da, kullanılan yem maddelerinin satın alındığını varsayarak en yüksek piyasa fiyatlarıyla yazdım. Yem maddelerini kendiniz ürettiğiniz taktirde, en az %50 - %70 oranında tasarruf edersiniz ki bu da hayvan başı maliyeti 2 liranın altına düşürür. Bu da 10 hayvan için günlük 20 liradan az bir yem maliyeti yapar.


Önemli birkaç tane hatırlatma:

Rasyonları aylık olarak hazırlayın. Çünkü hayvanların canlı ağırlıkları sürekli olaark değiştiğinden, ihtiyaç duydukları yem miktarı ve besin maddeleri de sürekli olarak değişir.

Rasyon hazırlama işi bir süre sonra oldukça zevkli hale gelir. Bölgenize gelen yeni yemler ve yem maddeleri oldukça sürekli yeni rasyonlar keşveder ve denemek istarsiniz ama yem değişimlerini kademeli olarak yapın. Bu rasyon iyimiş diyerek yazırladığınız rasyona geçişniz, yemin içeriğindeki değişimin büyüklüğü kadar, 2 gün ila 20 gün kadar uzun bir zaman sürebilir. Sürmelidir de.

Hayvanlarınız ihtiyaçları olan kuru maddeyi, dolayısı ile yemi tüketmiyorsa, en kolay ve ucuz bulunabilecek olan 'melas'ı kullanmanızı tavsiye ederim. Şeker üretiminin yan ürünü olan melası, size en yakın şeker fabrikasından, tonu 350-450 lira civarında temin edebilirsiniz. Sıvı-akışkan halde bulunan, pekmez rengi ve kıvanımdaki bu ürün, içerdiği %50 şeker oranı ile mükemmel bir enerji kaynağı ve iştah açıcıdır.

İçindeki şekerin alınma maliyeti, elde edilecek şekerin fiyatından daha pahalı olduğundan hiç uğraşılmadan bu şekilde satılır. Hazırladığınız rasyonun üzerine az miktarda dökerek hayvanlara verebilirsiniz. Sıvı halde olduğundan çok miktarda kullanılması, yemi yapışkan ve kötü bir hale soktuğundan az miktarda kullanılması önerilir.

Az sayıda hayvan için bu rasyonların hazırlanması oldukça zor görünse de artık birçok işletme tarafından kullanılan yem karma makinaları, istenilen rasyonun homojen (eşit dağılmış, iyi karıştırılmış) şekilde hazırlanmasını çok kolaylaştırır.

Yem karma makinası olmayan işletmelerde ise, rasyonun yamamı tek seferde değil maddeler uygun şekilde bölünerek verilebilir. Örneğin:
Yonca, mısır silajı, arpa, buğday, melas ve mineral karmadan oluşan bir rasyonumuz var. Bunu hayvanlara verirken

Sabah:
Yonca + arpa + mineral karma

Akşam:
Mısır silajı + buğrday + melas
olarak uygun şekilde ikiye bölersek yarcayacağımız iş gücünü de düşürmüş oluruz.

Zaten hayvan sayısı büyükbaş için 50, mera destekli enstansif küçükbaş için ise 400 ' ü geçtiğinde, yem karma makinalarının kullanılması zorunluluk hline gelir.

Unutulmaması gereken en önemli nokta ise, rasyon konusunda uzmanlaşmanın pratik yaparak iyileşeceğidir. Bu nedenle boş zamanlarınızda, rasyon programı ile, elinizde olan yada şu an hayvanlara verdiğiniz yemler üzerinden alıştırmalar yapın. Bu hem rasyon hazırlama tecrübenizi, hem de programa olan hakimiyetinizi arttırır.

Ayrıca rasyon değişiklikleri yaparken birden bira radikal değişimlerden kaçınınız. Her zaman için ilk atmanız gereken adım, hayvanlarınızın şu anki beslenme alışkanlığını daha iyi bir hale getirmek olmalı. Bunun için de birden bire yeni bir rasyon vermek yerine, bu güne kadar kullandığınız yemlerde yavaş yavaş ve küçük miktarlı değişikler yapınız. Hayvanlarınızdaki değişim olumlu yönde olursa, doğru yoldasınızdır.

Konu üzerine iyice uzmanlaştıktan sonra, çevrenizde bu işle uğraşanların yaptığı hataları daha net göreceksiniz. Daha düşük maliyet ile daha sağlıklı ve güzel hayvanlara sahip olduğunuzu gören diğer hayvan sahiplerinin, sizden bilgi ve yardım isteyemek için geleceğine emin olun. (tecrube ile sabittir)

Konu yada programlar ile ilgili yaşayacağınız her türlü sorunda yardımcı olamya çalışacağım. Dışarıdan gelecek balığı beklemek yerine, balık tutmayı öğrenmenin ne kadar zevkli olduğunu inşallah tüm hayvancılık ile uğraşan kişiler kavrar.

Bu konunun hazırlanması 1 günümü aldı ama yaptığı işi ciddiye alan ve bu işe önem veren bir hayvan sahibinin, bir ömür işine yarayabilir.

Herkese hayırlı ve bol kazançlar.

(alıntı değildir)



Ekleme:

Kullanım mantığı aşağı-yukarı yukarıdaki likte verdiğim tüm rasyon programlarında aynıdır..
 
Son düzenleme:
Ynt: Hayvan Beslenmesi ve Rasyon Hazırlama Hakkında Herşey

İlk adım aşağıdaki linkten rasyon programını indirmek. İstediğiniz programının üzerine bir kez tikladiginizda otomatik olarak bir indirme penceresi açılır. Açılan pencereden programı indirmek istediğiniz yeri seçip 'kaydet' dediğinizde program iner.

Programı indirmenize rağmen açamıyorsanız, bilgisayarınızda 'Ms Office' programi yoktur. Bilgisayardan ac buzum anlayan biri programı bilgisayarınıza kurabilir. Office kurulduktan sonra rahatça kullanabilirsiniz rasyon programını.
 
Ynt: Rasyon Hazırlama Programı ve Kullanımı (resimli anlatım)

http://trakyazoder.org/rasyon/Besi_V4.02.xls

yukarıdaki linke tıkladığın adan bir pencere açılacak. Açılan penceredeki seçeneklerden 'aç' yada 'open'i seçeneğini tıkladığında programı çalıştırabilirsin. 'Aç' demene rağmen açılmmıyorsa bilgisayara office programını kurman gerekecek.

Ama bilgisayara indirerek kullanmanı tavsiye ederim.
 
Ynt: Rasyon Hazırlama Programı ve Kullanımı (resimli anlatım)

Bunun inekler için olanı da var bende,ne zamandır paylaşacaktım unuttum.Hakikaten 'sebazios' nickli abimiz çok güzel bir paylaşım yapmış,inanın başta çok karmaşık gelmiştir belki ama kullanımı çok kolay bir program.Sadece biraz albenisi eksik piyasada satılanlardan ama başka bir eksiği yok.

Tek bir noktayı eklemek istiyorum,yukarıdaki anlatımdaki resimde 7.kısımda eksik tamam fazla kısmında ,normal değerden 0,001 bile fazla veya eksik olsa yan tarafta tamam yazmıyor,onun için çok ufak farklar olduğunda çok oynamaya gerek olmuyor çünkü her oynayışta bir diğeri bozuluyor haliyle :)

Bu da inekler için olanı,kullanım tamamen aynı.

http://hotfile.com/dl/138697324/b7c44d9/Sut_V4.08.xls.html

siteyi açıyorsunuz,normal indirme diyorsunuz,bekledikten sonra ekranda gördüğünüz kodu aynen altındaki boşluğa yazıyorsunuz ve hemen yine altındaki download the file yazan yere tıklıyorsunuz işlem tamam :)
 
Ynt: Rasyon Hazırlama Programı ve Kullanımı (resimli anlatım)

Çağrı link=topic=50134.msg499877#msg499877 date=1325024443' Alıntı:
Bunun inekler için olanı da var bende,ne zamandır paylaşacaktım unuttum.Hakikaten 'sebazios' nickli abimiz çok güzel bir paylaşım yapmış,inanın başta çok karmaşık gelmiştir belki ama kullanımı çok kolay bir program.Sadece biraz albenisi eksik piyasada satılanlardan ama başka bir eksiği yok.

Tek bir noktayı eklemek istiyorum,yukarıdaki anlatımdaki resimde 7.kısımda eksik tamam fazla kısmında ,normal değerden 0,001 bile fazla veya eksik olsa yan tarafta tamam yazmıyor,onun için çok ufak farklar olduğunda çok oynamaya gerek olmuyor çünkü her oynayışta bir diğeri bozuluyor haliyle :)

Bu da inekler için olanı,kullanım tamamen aynı.

http://hotfile.com/dl/138697324/b7c44d9/Sut_V4.08.xls.html

siteyi açıyorsunuz,normal indirme diyorsunuz,bekledikten sonra ekranda gördüğünüz kodu aynen altındaki boşluğa yazıyorsunuz ve hemen yine altındaki download the file yazan yere tıklıyorsunuz işlem tamam :)


Uyarın için teşekkürler. Söylediklerine aynan katılıyorum. Rasyondaki kuru madde oranını tutturduktan sonra, siğer seçeneklerdeki %10 - %20lik 'fazla'lık bence de o kadar önemli değil. Zaten hepsini tamam olarak tutturmak neredeyse imkansız ama %10-%20 lik bir fazla'lığında zararı olmaz.


Konunun en altına, diğer hayvanlar için hazırlanmış olan rasyon programlarını ekliyorum. Bu şekilde isteyen istediğini rahatça indirir.
 
Ynt: Hayvan Beslenmesi ve Rasyon Hazırlama Hakkında Herşey

sebazios link=topic=50134.msg499761#msg499761 date=1325017946' Alıntı:
İlk adım aşağıdaki linkten rasyon programını indirmek. İstediğiniz programının üzerine bir kez tikladiginizda otomatik olarak bir indirme penceresi açılır. Açılan pencereden programı indirmek istediğiniz yeri seçip 'kaydet' dediğinizde program iner.

Programı indirmenize rağmen açamıyorsanız, bilgisayarınızda 'Ms Office' programi yoktur. Bilgisayardan ac buzum anlayan biri programı bilgisayarınıza kurabilir. Office kurulduktan sonra rahatça kullanabilirsiniz rasyon programını.
eline saglık abı . sız selcuk unı veterınerlık mı okudunuz ?
 
Ynt: Hayvan Beslenmesi ve Rasyon Hazırlama Hakkında Herşey

yakacıklı link=topic=50134.msg499903#msg499903 date=1325027937' Alıntı:
eline saglık abı . sız selcuk unı veterınerlık mı okudunuz ?

Veterinerlik Okumadım. Aslında aldığım eğitimin veterinerlik yada zooloji ile uzaktan yakında alakası yok :) Marmara Üniversitesi, Atatürk Eğitim Fakültesi mezunuyum. Bizde hayvancılık topraktan, kökenden geliyor. 1000 ' in üzerinde küçükbaş baktık zamanında, halen de hayvancılık yapıyoruz. Teknik bilgilerin tamamı hayvancılıkla ilgili okumayı ve araştımayı sevmemden kaynaklanıyor, o kadar.
 
Ynt: Rasyon Hazırlama Programı ve Kullanımı (resimli anlatım)

Dostum programı indirdim elinize sağlık. Ama ben programda şöyle bi değişiklik yapılmasını istiyorum. Ben saanen keçi yetiştireceğim örnek olarak. Ben elimdeki malzemeyi girsem ve ne kadar et artışı istediğimi ve süt verimi istediğimi belirtsem. Bana bu program günlük olarak elimdeki malzemeden hangisinden ne kadar kullanmam gerektiğini çıkartabilir mi? Böyle birşey mümkün mü?
 
Ynt: Rasyon Hazırlama Programı ve Kullanımı (resimli anlatım)

demirciler_14 link=topic=50134.msg499955#msg499955 date=1325031485' Alıntı:
Dostum programı indirdim elinize sağlık. Ama ben programda şöyle bi değişiklik yapılmasını istiyorum. Ben saanen keçi yetiştireceğim örnek olarak. Ben elimdeki malzemeyi girsem ve ne kadar et artışı istediğimi ve süt verimi istediğimi belirtsem. Bana bu program günlük olarak elimdeki malzemeden hangisinden ne kadar kullanmam gerektiğini çıkartabilir mi? Böyle birşey mümkün mü?


Maalesef programda otomatik rasyon hazirlama özelliği yok. Miktarları kendiniz girerek ayarlamanız gerekiyor.

Bunun iki önemli nedeni var:
1-) Program sizin elinizde hangi yem maddesinden ne kadar var bilmiyor. Bu nedenle rasyonlarda hangi maddeleri ağırlıklı kullanılması gerektiğini kestiremez. Örnekle açıklamak gerekirse:

Elinizde miktar olarak bolca buğday var. Öte yandan yonca otunuz çok az. Bu nedenle Rasyonda buğdayı ağırlıklı kullanmak istiyorsunuz. Fakat program bunu bilmediği icin, uygun maliyetli olan yoncayı daha fazla kullanacak ve stok bakımından zor durumda kalacaksınız.

Sadece 5 yem maddesi ile en az 10-15 tane uygun rasyon hazirlanabildigi düşünülünce, hangisinden çok, hangisinden az kullanılması gerektiğine sizin karar vermeniz en dogrusudur.


2-) Program, kullanım acısından pratik olması amacıyla (tahminim) excel ile hazırlanlandigi icin bahsettiginiz otomatik ayarlama fonksiyonu eklenebilme ihtimali çok ama çok zor. İstediğiniz özelliği bulunduran paket olarak hazırlanmış rasyon programları mevcut ama hem bu programlarin birçoğu İngilizce, hem de fiyatları 3000-4000 $ ' dan düşük değil.

Bu arada Koyun-Keci rasyon programını, özellikle keçide kullandım. Çok başarılı. Kullanmanızı şiddetle tavsiye ederim.
 
Ynt: Rasyon Hazırlama Programı ve Kullanımı (resimli anlatım)

Arkadaşlar bu rasyonu hazırlayan BEHİÇ COŞKUN Bizim akraba biz ne zaman bu konularda yardım istesek hemen yardım eder telefonda bize eldeki yemlere göre bir rasyon hazırladı şimdilik ona göre devam ediyoruz hemde danışmanlık yapıyor burdaki arazilerinin bir kısmını onla ortak işliyoruz yem bitkileri konusundada baya yardımcı oluyor Allah razı olsun çok müthiş bir insandır
 
  • Beğen
Tepkiler: icendek
Ynt: Rasyon Hazırlama Programı ve Kullanımı (resimli anlatım)

fatih DUMAN link=topic=50134.msg500227#msg500227 date=1325088413' Alıntı:
Arkadaşlar bu rasyonu hazırlayan BEHİÇ COŞKUN Bizim akraba biz ne zaman bu konularda yardım istesek hemen yardım eder telefonda bize eldeki yemlere göre bir rasyon hazırladı şimdilik ona göre devam ediyoruz hemde danışmanlık yapıyor burdaki arazilerinin bir kısmını onla ortak işliyoruz yem bitkileri konusundada baya yardımcı oluyor Allah razı olsun çok müthiş bir insandır
Eline koluna sağlık bizim de teşekkürlerimizi iletirseniz seviniriz birçok firmanın biraz albeni ekleyip 2500 3000 dolara sattığı hizmete ücretsiz eriştik onun sayesinde
 

Ynt: Rasyon Hazırlama Programı ve Kullanımı (resimli anlatım)

fatih DUMAN link=topic=50134.msg500227#msg500227 date=1325088413' Alıntı:
Arkadaşlar bu rasyonu hazırlayan BEHİÇ COŞKUN Bizim akraba biz ne zaman bu konularda yardım istesek hemen yardım eder telefonda bize eldeki yemlere göre bir rasyon hazırladı şimdilik ona göre devam ediyoruz hemde danışmanlık yapıyor burdaki arazilerinin bir kısmını onla ortak işliyoruz yem bitkileri konusundada baya yardımcı oluyor Allah razı olsun çok müthiş bir insandır

Behiç Hoca ' miz gibi kaliteli insan ve akademisyenlere ülke çapında, tarif edilemeyecek ölçüde ihtiyacımız var. Kendisi ile irtibat halinde iseniz sizden küçük bir ricam olacak.

Ricam; kendisini bu başlıktan haberdar etmeniz. Böylece hem kendisine dogrudan teşekkür etme şansımız olur, hem de radyonun kullanımı ile ilgili anlatımda yapmış olduğumuz hatalar var ise bizi uyarabilir.

Mesleki yoğunluğu nedeni ile bize zaman ayirabilecegini sanmıyorum ama siz yine de bir teklif ederseniz sevinirim.
 
Ynt: Rasyon Hazırlama Programı ve Kullanımı (resimli anlatım)

Arkadaşlar Behiç hocayı şimdi aradım ama ulaşamadım açmadı birazdan babamın telefondan arayım belki benim numara kayıtlı değildir ondan açmamıştır selamlarınızı ileteceğim iyi akşamlar
 

Benzer Konular