Büyük firmalar karlı bir işe el attı: Badem bahçesi

Polisan, Naksan, Balsu Gıda gibi büyük firmalar çok karlı bir işe el attı.
2009 verilerine göre 5 milyon 300 bin civarında olan badem ağacı sayısı, son 2 yılda dikilenlerle birlikte 10 milyonu aştı. Badem bahçesi kuranlar arasında Polisan, Naksan, Balsu Gıda gibi büyük firmalar da var...

FINDIK, ceviz, antepfıstığı, badem... Türkiye’nin bu ürünlerdeki payı her geçen yıl artıyor. Fındık malum, her bölgede yetişmiyor. Antepfıstığı da keza öyle. Ancak ceviz ve badem için Türkiye’nin çoğu bölgesi uygun. Cevizdeki sıkıntıyı ve üretimdeki gelişmeleri geçen hafta ele almıştık. Biraz araştırınca badem konusunda da müthiş gelişmeler olduğunu öğrendik.

Özellikle son birkaç yıldır badem ağacına ciddi bir yöneliş olmuş. Öyle ki 2009 verilerine göre 3 milyon 408 bini meyve verir durumda olmak üzere 5 milyon 283 bin adet olan badem ağacı sayısı, son 2 yılda 5 milyon civarında artışla 10 milyonun üzerine çıkmış.

Badem fidanı dikimleri en çok Konya’da yapılıyor. Son 2 yılda sadece bu ilde 1 milyon badem ağacı dikilmiş. Muğla, Denizli, Balıkesir, Kahramanmaraş, Diyarbakır ve Gaziantep de öne çıkan diğer iller. Badem yatırımına büyük sermaye gruplarının da ilgi gösterdiği dikkat çekiyor. Polisan, Naksan, Balsu Gıda gibi şirketler bin dekarın üzerinde badem bahçeleri kuruyor...

KIRGIZ BADEMİ BİLE GELİYOR

Badem, ülkemizde ağırlıklı olarak kuruyemiş olarak tüketiliyor. Önemli bir kısmı çikolata üretiminde, kozmetik ve ilaç sanayiinde de kullanılıyor. Resmi rakamlara göre yıllık iç badem üretimimiz 55 bin ton. Yine resmi rakamlara göre 20 bin ton da ithalat var. Ancak kaçak girişlerle birlikte içerideki üretim kadar ithalat olduğu tahmin ediliyor.

Türkiye’ye badem en fazla ABD’nin Kaliforniya eyaletinden geliyor. Bu bölgeden yılda 15 bin tonun üzerinde ithalat söz konusu. Bu miktarla ABD’nin Çin’den sonra en önemli müşterisi konumuna gelmişiz. Özellikle kolay kırılabilen ve Anadolu’da “diş bademi” diye bilinen tür ithal ediliyor. ABD’den sonra en çok badem ithal ettiğimiz ülkeler Şili, Özbekistan, Kırgızistan ve Ukrayna.

ABD bademinin Türkiye’ye geliş fiyatı 7 dolar. İç piyasada ise kilosu 20-25 TL arasında değişiyor.

“AMERİKAN BADEMİ RİSKLİ OLABİLİR”

Badem piyasasındaki bu tabloyu gören yatırımcılar fırsatı kaçırmak istemiyor. Birçok girişimci badem ağacı dikiyor. Bademe hücum haliyle fidan satışlarına da yansıyor. Mersin’in Mut ilçesinde faaliyet gösteren Kemal Cüce Tarım İşletmeleri’nin yetkilisi Latif Cüce, adeta fidan yetiştiremediklerini söylüyor:

“Türkiye’nin her bölgesinden talep geliyor. Bizden fidan alanlar genelde 1.000 ağaçlı, 25-30 dekarlık bahçeler kuruyor. En çok Muğla ve Denizli’den fidan talebi geliyor. Ege’nin bütün illeri, Konya, Kahramanmaraş ve Balıkesir’de badem bahçeleri kuruluyor. Bin dekarın üzerinde bile bahçe kuranlar var. Büyük sermaye gruplarının da bu alana ilgi duyduklarını şahit oluyoruz.”

Kemal Cüce Tarım İşletmeleri, yılda yaklaşık 300 bin fidan satıyor. Latif Cüce, bunun yarısını bademin oluşturmaya başladığını vurguluyor. Ancak Cüce’nin badem yetiştireceklere önemli uyarıları var:

Fidanı dikimden sonra kötü bir sürprizle karşılaşmamak için mutlaka tüplü fidan tercih etmeliler. Bulundukları bölgelerde bu işin uzmanlarından destek almalılar. Amerikan tipi badem bazı bölgelerde riskli olabilir. Erken çiçek açar ve olası bir don durumunda sıkıntı yaşanır. Meyve alamazsınız. Kabuk ince olduğu için ilaç kalıntısı da kalabilir. Saklaması zordur ve kolay güve oluşturur. Amerikan bademi moda diye gözü kapalı bu fidanı dikmemek, bölgeyi ve diğer koşulları göz önünde bulundurmak gerekiyor.”

EN KALİTELİSİ DATÇA BADEMİ

Badem deyince ilk akla gelen bölge Muğla’nın Datça ilçesi oluyor. Hatta Datça bademi “dünyanın en kalitelisi” olarak kabul görüyor. Kabuğu sert ve aroması farklı olan bu ürünün toptan satış fiyatı bile 30 TL’yi bulabiliyor. Perakendede ise 60 TL’ye kadar ulaşıyor.

Datçalılar da zaten bademi altın değerinde bir ürün olarak görüyor. Hatta bazı ailelerin bademi saklayıp, ihtiyacı olduğunda altın gibi bozdurduğu söyleniyor.

Halen Datça ve köylerindeki 1.343 hektar alanda 268 bin 720 badem ağacı bulunuyor. Datça Kaymakamı Hamdi Ünlü’nün verdiği bilgiye göre, ilçede yılda bin 200 ton kabuklu, 250 ton iç badem, 400 ton da çağla üretiliyor. Arazi darlığı nedeniyle ağaç sayısının sınırlı arttığını söyleyen Hamdi Ünlü, “Datça bademi için çalışmalar yapıyoruz. Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü’yle birlikte tescil çalışmalarına başladık. Datça bademini koruma altına alıyoruz” diyor.

ACIPAYAM’IN ADI KALDI

Egeliler, özellikle de Denizli halkı bademi “payam” olarak biliyor. Zaten Denizli’nin Acıpayam ilçesi de ismini buradan almış. İlçenin dağı taşı yabani acıbademlerle dolu olduğu için bölgeye “Acıpayam” denilmiş...

Gerçi Acıpayam’da bugün çok fazla badem ağacı yok. Yaklaşık bin hektarlık alanda yılda 200 ton badem üretiliyor. Acıpayam Ziraat Odası Başkanı Ercan Yıldırım, “Son dönemlerde yeni badem bahçeleri kuruluyor. İlçemizin iklimi bu ürün için uygun. Acıpayam önümüzdeki yıllarda tekrar badem merkezi olabilir” diyor.

Ankara merkezli Başkardeşler Tarım, hemen her bölge için anahtar teslimi bahçeler kuruyor. Şirketin ortaklarından Gökhan Kardeş, badem tüketiminin hızla arttığını ve bu alanda ciddi açık olduğunu vurguluyor. Ardından da bu işe girecekler için şu öneri ve değerlendirmeleri yapıyor:

“Ceviz ve bademin sağlık için yararları saymakla bitmez. Tüketimleri çok hızlı artıyor. Bu yüzden üretim açığı zor kapanır. Bizim tavsiyemiz büyük meyve plantasyonlarının artırılmasından yana. Tabii uygun tür ve deneyimli ekiplerle çalışıldığında ticari olarak getiri de yüksek olacaktır. Ancak gerek küçük gerekse büyük ölçekli yatırımlar için devlet desteğinin şart olduğunu düşünüyoruz. Bu sayede ithal ürünlerle daha kolay rekabet edilebileceğini, yerli üretimin daha fazla artabileceğini düşünüyoruz. 100 dekarlık bir bahçenin arazi hariç maliyeti 40 bin TL’den başlar. Ağacın çeşidine, büyüklüğüne göre maliyet artar. Badem ağacına yatırım karlı bir yatırım olarak görülüyor.”

Ayhan GÜNEŞ / Peyman Genel Müdürü

“Kuruyemişteki payı yüzde 6”

Badem ülkemizde ağırlıklı olarak kuruyemiş olarak tüketiliyor. Kuruyemiş portföyündeki payı her geçen gün artıyor. 10-15 yıl önce üretimi az olduğu için fiyatı antepfıstığı, fındık gibi kuruyemişlerden yüksekti. Şimdi aynı noktalara geldi. Tüketici daha kolay ulaşabiliyor. Atıştırmalık pazarında bademin payı yüzde 6’ya ulaştı.

Ancak badem üretimi tüketimi karşılayamıyor. Mecburen ithalat var. Bu yüzden devletin badem ağacı ve üretimin artması için verdiği destekleri yerinde buluyoruz. Nitekim bu destekler de karşılığını buluyor. Büyük badem bahçeleri yapıldığını görüyoruz. Yeni bahçeler özellikle endüstriye uygun kuruluyor. Birkaç yıla kadar badem üretimi belli bir noktaya gelecektir.

Badem fidanı alırken nelere dikkat etmeli?

* Herhangi bir fidan alırken satıcısına zirai mücadele, karantina taşıma ve satış sertifikasının olup olmadığı sorulmalı. Varsa veriliş tarihleri kontrol edilmeli.

* Seçilecek fidanın sertifikalı olup olmadığına dikkat edilmeli ve mutlaka üzerinde etiket olan fidanlar tercih edilmeli.

* Fidanların köklerinin çürük olmaması önemli. Yine köklerinde mantarlanma yani nemotod (kök kanseri) varsa alınmamalı.

* Fidanların kök, gövde ve dallarında yumrular olmamalı. Bu yumrular hastalık belirtisi olabilir.

* Fidan alırken aşı yerine çok dikkat edilmeli. Anaçla kaynaşma yeri görülmeli.

* Fidanların gövdesinde kabuklu bit ve benzeri zararlılar olmamalı. Görünümü canlı ve parlak olmalı

* Saçak köklerin iyi gelişmiş olmasına dikkat edilmeli...

Badem bahçesi kurmanın maliyeti

Badem fidanları cinsine ve büyüklüğüne göre 4-8 TL arasında satılıyor. Bir dekara 40 ağaç dikilebiliyor. Bunun maliyeti ise yaklaşık 320 TL. Tarım Bakanlığı, dekar başına 100 TL’ye kadar destek veriyor. Bu tutar maliyetin bir kısmını karşılıyor. Sulama, yıllık bakım ve işçilik maliyetleri eklendiğinde 1 dekar bahçe kurmanın maliyeti 3 bin TL’yi buluyor. Uzmanlar, bu işten para kazanmak isteyenlere en az 50 dekarla başlamalarını tavsiye ediyor.

Badem ve ceviz eylem planı!

Badem ve ceviz konusunda Tarım, Gıda ve Hayvancılık Bakanlığı’ndan ziyade Çevre ve Orman Bakanlığı aktif görünüyor. Gerçi iki bakanlık bu noktada ortak bir çalışma yürütüyor. Bürokratların badem ve ceviz için bir “eylem planı” üzerinde çalıştıkları belirtiliyor.

Orman Bakanlığı’nın orman vasfını yitirmiş yerleri tekrardan ağaçlandırmak için 49 yıllığına ücretsiz arazi tahsisi yaptığını biliyoruz. Yeni planda bu bir kampanya haline getirilerek ağaçsız orman arazileri ceviz ve bademle doldurulacakmış. Tarım Bakanlığı fidan desteği, Orman Bakanlığı ise arazi tahsisi yapacakmış. Bu konuda özel sektör yatırımcılarının da içinde bulunduğu bir dizi toplantı yapılıyormuş. Plan yakın zamanda kamuoyuyla paylaşılacakmış.
 

Benzer Konular