Son zamanlarda gösterge panelinde ve sağ trimdeki büyük ekran üzerinden traktörlerin anlık tarlayı işleme hızı, yakıt tüketimi gibi verileri saatlik ve 1 dekar alana göre hesapladığını görmüşsünüzdür. Bu paylaşımda aslında bunun çok basit olarak hesaplanabildiğini, basit formüller ile hesaplamayı göreceğiz.
Tarımda kullanılan bazı iş verim birimlerinin başında dekar/saat, m3/saat, kg/saat gelmektedir.
Kısaca bir ekipmanı kullanırken, dekar/saat hesabının; traktöre entegre pahalı sistemlere gerek duymadan nasıl hesaplanacağına geçelim.
Formülümüz aynen şu şekilde : [ İş verimi = İlerleme hızı x İş genişliği x Zamandan Faydalanma Katsayısı ]
Örneğin 3 metre genişliğimizde bir rotovatörümüz olsun. Tarlanın kesek durumuna göre tercihen 3km/saat süratte traktörümüzü yürüttüğümüzü düşünelim. Zamandan faydalanma katsayısını dahil etmeden hesaplarsak; traktörün 1 saat boyunca düz ilerleyerek işleyeceği alan olan 9.000m2'yi buluruz. Ancak 3km uzunluğunda tarlalar çoğu üreticide bulunmadığı için bu hesap sadece "anlık iş verimi" olarak kalır.
1 saatteki "ortalama iş verimini" bulmak için ise zamandan faydalanma katsayısını da hesaba katmamız gerekir. Peki nedir bu zamandan faydalanma katsayısı? Tarlaya iş yapmak için giderken her çiftçinin isteği koltuktan inip, rahatını bozmamaktır. Ancak tarlada önüne çıkan büyük taşları çekerken, makina ufak arızalar yaptığında, makinaya ufak ayar çekerken, temizlerken, bakım yaparken, traktörün yakıtı azaldığında işe ara vermek durumunda kalırız. Bunların dışında ise en ortalama iş verimini en çok azaltan yastıkbaşı /yastıklama olarak bilinen sıra sonu dönüşlerdir.
Örneğin 900 metre uzunluğunda bir tarlada sıra sonuna çıkana kadar 9 dakikamız geçiyor, 1 dakikasını da tekrar sıraya girmek için harcıyoruz. Yani 10 dakikamızı bir sıra için ayırmış oluyoruz. 1 saatte de 6 defa bu işlemi yapmış oluyoruz. Otomatikman 60 dakika içinde 6 dakikamızı sadece yastıkbaşları için harcamış oluyoruz. Bu da %90 zamandan faydalanma katsayısı demektir.
Bunun dışında bir de patinaj oranları var. Çoğu traktör bilgisayarı bu patinaj değerinden bihaber şekilde hesaplama yapar, sadece GPS destekli olan traktörlerde patinaj hesaba katılarak gerçek hız üzerinden hesaplama yapılır. Biz hız-patinaj hesabını kendimiz yapacağız. Bunu da traktörün net süratini ölçerek yapacağız.. Örneğin çizi içindeyken telefona yüklenen bazı uygulamalarla 10.1 gibi küsuratlı hızları, patinajdan arınmış şekilde görebiliriz. Mesela siz 1.viteste 1800 devirde bir ekipmanla toprak işleme yapıyorsunuz. Traktörün broşüründe verilen teknik detaylara göre o viteste, o devirde 7km/h hızla gittiğini biliyorsunuz. Ancak çizi içinde işleme yaparken traktör illaki patinaj atacaktır. İşte bahsettiğimiz telefona yüklenen, GPS'ten veri alan uygulamalar traktörün çizi içindeki net hızını 6.2 km/h olarak gösteriyor. Küsuratı göstermeyen uygulamalar da var fakat, hesaplamada bizi yanıltacaktır.
Bizim tavsiye edeceğimiz, Android telefona yüklenen bir uygulama:
Şimdi ekipmanımızın genişliğini biliyoruz, yastıkbaşlarında kaybedilen %'lik süreyi de hesapladık, patinajı da dahil ederek traktörün net hızını hesaplayan bir uygulama da indirdik. Gerisi formüle kalıyor.
Formülümüz neydi?
[ İş verimi = İlerleme hızı x İş genişliği x Zamandan Faydalanma Katsayısı ]
Bir örnek vererek konuyu pekiştirelim. Ahmet emminin 100 beygirlik bir traktörü ve arkasında da 5 kulak 12 inç bir pulluğu olsun. Bu pulluğun iş genişliği 150cm olacaktır (Pulluk iş genişliğinin nasıl hesaplandığını da bu serinin devamında paylaşırız.) Yastıkbaşlarında da %15 zaman kaybı olduğunu telefondaki kronometreden hesapladık, geriye %85 zamandan faydalanma katsayısı kalır. Geriye ne kaldı tabiki net hız. Çiziye girdikten sonra yukarda paylaştığımız gibi bir uygulamadan traktörün net hızını 7.5 km/h olarak ölçtük. Şimdi bunları formüle oturtalım.
[ İş verimi = İlerleme hızı x İş genişliği x Zamandan Faydalanma Katsayısı ]
İş verimi = 7.5 km/h x 1.5 metre x %85
Bütün bu değerleri çarptığımızda iş verimimiz 9.56 dekar / saat olur. Böylece ufak bir hesaplamayla büyük bir tarlanın kaç saatte biteceğini hesaplamış oluruz, buna göre yedek şoför, mazot bulundururuz.
Sizde bu konu altına kendi hesaplamalarınızı paylaşabilirsiniz. Ayrıca yukarda bahsettiğimiz türden uygulamalar traktörlerin son hızını da ölçebilir. Bereketli sezonlar.
Tarımda kullanılan bazı iş verim birimlerinin başında dekar/saat, m3/saat, kg/saat gelmektedir.
Kısaca bir ekipmanı kullanırken, dekar/saat hesabının; traktöre entegre pahalı sistemlere gerek duymadan nasıl hesaplanacağına geçelim.
Formülümüz aynen şu şekilde : [ İş verimi = İlerleme hızı x İş genişliği x Zamandan Faydalanma Katsayısı ]
Örneğin 3 metre genişliğimizde bir rotovatörümüz olsun. Tarlanın kesek durumuna göre tercihen 3km/saat süratte traktörümüzü yürüttüğümüzü düşünelim. Zamandan faydalanma katsayısını dahil etmeden hesaplarsak; traktörün 1 saat boyunca düz ilerleyerek işleyeceği alan olan 9.000m2'yi buluruz. Ancak 3km uzunluğunda tarlalar çoğu üreticide bulunmadığı için bu hesap sadece "anlık iş verimi" olarak kalır.
1 saatteki "ortalama iş verimini" bulmak için ise zamandan faydalanma katsayısını da hesaba katmamız gerekir. Peki nedir bu zamandan faydalanma katsayısı? Tarlaya iş yapmak için giderken her çiftçinin isteği koltuktan inip, rahatını bozmamaktır. Ancak tarlada önüne çıkan büyük taşları çekerken, makina ufak arızalar yaptığında, makinaya ufak ayar çekerken, temizlerken, bakım yaparken, traktörün yakıtı azaldığında işe ara vermek durumunda kalırız. Bunların dışında ise en ortalama iş verimini en çok azaltan yastıkbaşı /yastıklama olarak bilinen sıra sonu dönüşlerdir.
Örneğin 900 metre uzunluğunda bir tarlada sıra sonuna çıkana kadar 9 dakikamız geçiyor, 1 dakikasını da tekrar sıraya girmek için harcıyoruz. Yani 10 dakikamızı bir sıra için ayırmış oluyoruz. 1 saatte de 6 defa bu işlemi yapmış oluyoruz. Otomatikman 60 dakika içinde 6 dakikamızı sadece yastıkbaşları için harcamış oluyoruz. Bu da %90 zamandan faydalanma katsayısı demektir.
Bunun dışında bir de patinaj oranları var. Çoğu traktör bilgisayarı bu patinaj değerinden bihaber şekilde hesaplama yapar, sadece GPS destekli olan traktörlerde patinaj hesaba katılarak gerçek hız üzerinden hesaplama yapılır. Biz hız-patinaj hesabını kendimiz yapacağız. Bunu da traktörün net süratini ölçerek yapacağız.. Örneğin çizi içindeyken telefona yüklenen bazı uygulamalarla 10.1 gibi küsuratlı hızları, patinajdan arınmış şekilde görebiliriz. Mesela siz 1.viteste 1800 devirde bir ekipmanla toprak işleme yapıyorsunuz. Traktörün broşüründe verilen teknik detaylara göre o viteste, o devirde 7km/h hızla gittiğini biliyorsunuz. Ancak çizi içinde işleme yaparken traktör illaki patinaj atacaktır. İşte bahsettiğimiz telefona yüklenen, GPS'ten veri alan uygulamalar traktörün çizi içindeki net hızını 6.2 km/h olarak gösteriyor. Küsuratı göstermeyen uygulamalar da var fakat, hesaplamada bizi yanıltacaktır.
Bizim tavsiye edeceğimiz, Android telefona yüklenen bir uygulama:
Şimdi ekipmanımızın genişliğini biliyoruz, yastıkbaşlarında kaybedilen %'lik süreyi de hesapladık, patinajı da dahil ederek traktörün net hızını hesaplayan bir uygulama da indirdik. Gerisi formüle kalıyor.
Formülümüz neydi?
[ İş verimi = İlerleme hızı x İş genişliği x Zamandan Faydalanma Katsayısı ]
Bir örnek vererek konuyu pekiştirelim. Ahmet emminin 100 beygirlik bir traktörü ve arkasında da 5 kulak 12 inç bir pulluğu olsun. Bu pulluğun iş genişliği 150cm olacaktır (Pulluk iş genişliğinin nasıl hesaplandığını da bu serinin devamında paylaşırız.) Yastıkbaşlarında da %15 zaman kaybı olduğunu telefondaki kronometreden hesapladık, geriye %85 zamandan faydalanma katsayısı kalır. Geriye ne kaldı tabiki net hız. Çiziye girdikten sonra yukarda paylaştığımız gibi bir uygulamadan traktörün net hızını 7.5 km/h olarak ölçtük. Şimdi bunları formüle oturtalım.
[ İş verimi = İlerleme hızı x İş genişliği x Zamandan Faydalanma Katsayısı ]
İş verimi = 7.5 km/h x 1.5 metre x %85
Bütün bu değerleri çarptığımızda iş verimimiz 9.56 dekar / saat olur. Böylece ufak bir hesaplamayla büyük bir tarlanın kaç saatte biteceğini hesaplamış oluruz, buna göre yedek şoför, mazot bulundururuz.
Sizde bu konu altına kendi hesaplamalarınızı paylaşabilirsiniz. Ayrıca yukarda bahsettiğimiz türden uygulamalar traktörlerin son hızını da ölçebilir. Bereketli sezonlar.
