Kuzu atma yapardan öte, ciddi şekilde risk ortaya çıkartır.
Gebe hayvan, hele ikiz kuzu taşıyan bir koyun, hem kendine, hem de karnındaki iki kuzuya yetecek kadar besin almak zorunda. Ama öyle bir tezat durum ki, özellikle gebeliğin son 1.5 ayında, karındaki kuzular inanılmaz bir hızla büyür. Bu büyüme de doğal olarak işkembe hacmini sınırlar.
Yani hayvanın kendisine ve kuzusuna bakabilmesi için çok yemesi gerekirken, kuzular dolayısı ile hacmi küçülmen mide çok gıda almaz.
Bu durumda, besin değeri düşük olan mısır silajı verildiği anda, hayvan tokluk hissi yaşar ama gerekli besini almadan.
Oysa o dönemde yapılması gereken şey, olabilecek en iyi şekilde, enerji ve protein bakımından en zengin yemler ile, düşük dozlu ama zengin içerikli bir besleme yapmaktır. (Yoğun kaliteli kesif yem ve kaliteli kuru ot)
Nihayetinde silaj bir turşudur. Hacimlidir ve kuru madde miktarı düşüktür.
***
Aksi halde ne olur?
Yeterli beslenemeyen koyun, ortaya çıkan enerji açığını telafi etmek için daha önce depolamış olduğu yağları çözüp tüketmeye başlar.
Buraya kadar herşey normal.
Lakin iyi beslenemeyen hayvan, çok hızlı şekilde yağları çözülmeye başlayınca, bazı sıkıntılar ortaya çıkar. Bunların en büyük ve en tehlikelidir de, ortaya yağ hücrelerini bağlamaya çalışan 'ketos cisimcikleri'dir. Bu cisimcikler yağ hücreleri çözüldükçe boşa çıkar ve kan ile taşınır vücuttan atılır. Ama yağ çözülmesi çok hızlı olduğunda, vucüt bu cisimleri atamaz ve kandaki miktarları artar. Bir süre sonra da hayvanı zehirler.
Bu soruna hayvancılık literatüründe 'KETOZİS, KETOASİDOZ', hayut Türkçe olarak 'ikizlik hastalığı' olarak geçer. Çoğunlukla ikiz yavru taşıyan hayvanlardan dolayı.
Olası sonuçlar:
1-) Koyun atlatır. Kuzuyu ve kendini kurtarır (çok düşük ihtimal)
2-) Koyun atlatır atlatır. Lakin durgunluk vardır. Sebebi karnındaki kuzu ölmüştür (sık rastlanır). Bu sefer ölü kuzu koyunu zehirlemeye başlar. Durgunluğun sebebi budur. Koyun genellikle 1 hafta - 10 gün içimde ölü kuzuyu atar. Atmazsa kendi de ölebilir.
Çözüm: koyunun vajinasına koklamaktır. Çürük et yada leş kokusu geliyorsa, kuzu ölmüştür. Uygun şekilde kuzu çıkartılır.
Bazı durumlarda kuzulardan birinin öldüğü, diğerinin yaşadığı gözlenir. Koyun diğer kuzu da ölmeden doğurursa, ikinci kuzu kurtarılabilir.
Çok ender olarak olarak kuzu ölür ama koyunda durgunluk olmaz. Koyun kuvvetli bir hayvan ise bu sorunu atlatabilir. Ölü kuzuya karşı bağışıklık kazanır ve 1-1.5 ay sonra atar kuzuyu. Ana için riskli bir durum değildir.
3-) Koyun iki kuzuyu birden atar (en sık rastlanan durumdur) koyun için de risk devam eder. Kuzuyu attıktan 1-2 hafta sonra ölen koyunlar olabilir. Koyuna iyi bir bakıma almak, düzenli antibiyotik kullanmak getekir.
4-) Hem koyun, hem de kuzuların ölmesi. En sinir bozan durumdur. Çok can sıkar. Zehirlenme ileri seviyede ise meydana gelir.
Kısaca gebeliğin son 1.5 ayından itibaren koyuna silaj vermek, kuzuyu at demek ile aynı şeydir. Çok çok düşük miktarlarda, yemin lezzetini artırmak için katmanlar vardır. Bir sorun yaşamadıklarını söylerler ama bu riski almaya değmez.
***
Doğum sonrası kademeli olarak arttırılarak silaj verilebilir. Ilk başlarda hala küçük olan işkembe nedeni ile düşük miktarlara verilebilir ama hem işkembeyi genişletmesi, hem de süt üretimini arttırmak maksadı ile (laktasyonun 1. Ayından itibaren) günde 1.5 kilogram/hayvan miktarına kadar çıkılabilir. Üstü hiç bir zaman, hiç bir koşulda önerilmez.
Gebelik döneminde ise, doğuma 2 ay kalaya kadar, düşük miktarlarda (0,4 - 0,5 kg/gün hayvan başı) verilebilir.
***
Besi kuzularında ise, işkembeyi genişletmesi, böylece hayvanın yem tüketimini arttırması için, 2 günde 1 öğün olarak silaj verilebilir. İşkembe ve göğüs kafesi genişleten kuzu, soba borusu gibi harika bir görüntüye kavuşur. Yem alım tüketimi artar.
Kuzularda kullanım durumu, kurbanlık koçlarda da kullanılabilir.
