Ana nedenleri toprağın su geçirgenliğinin az olmasından, kurak ve yarı kurak iklim bölgelerinde yetersiz yağıştan dolayı tuzun aşağı doğru hareket edememesinden ve taban suyunun yüzeye çok yakın olmasından ileri gelmektedir. Toprağın yüzeyine yakın konumda bekleyen tuzlar, aşırı sıcak havalarda; topraktaki suyun buharlaşmak için yukarı yönlü hareketinden dolayı beraber toprağın üst kısmına taşınır. Yine yeterli drenajın yapılmadığı alanlarda da rastlanmaktadır.
Tuzluluğun artma nedenlerinden bir diğeri ise yine yağışı az olan bölgelerde kimyasal gübreleme ile toprağın A horizonunda tuz birikimidir. Bazı kimyasal gübrelerin tuzluluk değerleri ektedir:
Aşağıdaki tabloda bulunan anyon ve katyonlar birleşerek tuzları oluşturmaktadır. Toprakta yıkanmayarak biriken sodyumlu bileşikler de toprak analizlerinde çıkan «değişebilir sodyum yüzdesini» arttırmaktadır. Değişebilir sodyum yüzdesinin üst sınır olan %15’den fazla çıkması toprak verimliliğini tehtit etmektedir. Önce slaytlarda belirtilen aşamalardan sonra toprak yüzeyinde artan tuzluluk zamanla beyaz renk almaya başlar ve alkali özellik kazanır. Hem tuzlulaşmanın hem de alkalileşmenin meydana gelmesi «sodikleşme» olarak tek kavramda birleştirilir. Bu da başta bir çok besin elementinin alımını zorlaştırmakta ve bitkilerin ideal yetişme koşullarından uzaklaşmasına neden olarak maliyeti arttırmakta ve verimi düşürmektedir.
Toprak analizlerinde çıkan sonuçlara göre toprak tuzluluğunun (EC) 400 µS/cm ‘den küçük olması toprak kalitesi yönünden beklenen bir özelliktir. Bir çok kültür bitkisi bu sınırdan sonra ideal yetişme koşullarından uzaklaşmaktadır.
Bitki ve bitki besin elementlerinin topraktaki aktivitesini olumsuz etkileyen tuzluluğun sınıflandırılması :
Tuzluluğun bitki ve toprağa olumsuz etkileri:
Toprağın;
-Su tutma kapasitesi azalır,
-pH seviyesini yükselterek besin elementlerinin alımını düşürür.
-İnfiltrasyon yani suyun toprağa alınıp aşağı emilim oranı azalır,
-Azot döngüsünün etkinliğini azaltır,
-Toprak canlılığını sağlayan mikroorganizma faaliyetleri olumsuz etkilenir.
Bitkilerde;
- Aşırı konsantrasyonlarında tohumun çimlenmesine bile izin vermemekte, toprakta arttıkça çimlenme başarısını düşürmektedir.
-Besin elementlerinin alımı azalacağı için büyüme ve gelişme yavaşlar.
-Dokularda ölüm, nekroz ve yanıklıklar gözlenir.
-Hücrelerdeki turgor ve osmotik basıncı iyi dengelenemez.
- Bitkideki çabuk susamadan dolayı fotosentezin verimli işlememesi ve hasatta verimin düşmesine sebep olur.
Tuzluluk problemi çözüm önerileri:
1)Kaliteli sulama suyunu, uzmanlardan yardım alarak bilinçli şekilde kullanmak ve yine bilinçli şekilde gübreleme yapmak. Sulama suyu analizlerinin yazın yeraltı sularının çekildiği zamanlarda laboratuvara analiz için gönderilmesi önerilir çünkü suyun kalitesiz olduğu zamanlar yaz aylarının sonuna doğru, yer altı sularının azaldığı zamanlardır. Sulama suyunda 1000 ppm’den fazla tuz bulunması istenmez. Eğer suyumuz aşırı tuzlu çıktıysa, imkan bulabilirsek farklı sulama kaynağından kullanmalı ya da farklı sulama kaynağı ile eldekini birleştirerek tuzsuz sayılacak bir ortalama elde edip sulamamamız gerekir.
2) Kaliteli su kullanarak yetiştirme dönemleri öncesi toprağa 50 ton/dekar su verilerek toprağın yüzeyinde biriken tuzların yıkanması sağlanabilir.
3)Ayrıca seyrek ama fazla su ile sulama yapmaktansa sık ama ideal miktarda su vermek tuzun yıkanmasında daha mantıklıdır.
4) Drenaj kanalları açarak taban suyunun yüksek olduğu ( 1-2 metre derinlikte) alanlardaki suyu boş sulama kanallarına boşaltmak.
5) Tuzluluğun fazla olduğu alanlarda tuzluluğa karşı toleranslı bitkilerin yetiştiriciliğini yapmak. Örneğin tuz gölü çevresinde arpa, buğday, şeker pancarı ve kanola ekimi yapılabilir.
5) Arazi tesviyesi ile suyun çukur alanlarda fazlaca toplanması önlenerek suyun tarla boyunca dengeli şekilde infiltrasyona uğraması sağlanır.
6) Gübreleme: Ekim yapılırken özellikle tuzlu topraklarda tohum ve gübrenin aynı kanala düşmesi önlenmelidir. Böylece zaten fazla olan toprak tuzluluğuna ek olarak gübre tuzluluğu da tohumu daha fazla olumsuz etkilemeden çimlenmesine olanak sağlamaktadır. Ayrıca mümkün olduğunda tuzluluğu düşük gübrelerin tercih edilmesi gerekmektedir.
7) Derin işleme: Tercihen dipkazanlar ile toprağın 20-30 cm derinliğinde bulunan pulluk tabanı kırılarak, sulama suyuyla yıkanmak istenen tuzun burada biriimi önlenerek alt horizonlara hareketi sağlanır.
KAYNAKLAR:
(resimler de dahil)
-Kanber Rıza vd. SULAMA, DRENAJ ve TUZLULUK.
-Zengin Mehmet. BİTKİ BESLEME VE GÜBRELEME. 2021
-Ayers ve Westcot. TUZLULUK PROBLEMLERİNİN GİDERİLMESİ. 1986
-https://www.turktob.org.tr/en/toprak-sikismasi-ve-cozum-yollari/5049
-https://www.toros.com.tr/tr/gubre-faaliyetleri/urunler/bitki-besleme/klasik-gubreler
-https://www.youtube.com/watch?v=-9I3iwE0m4s
-https://www.hortiturkey.com/yazilar/topraklarimizdaki-tuzluluk
-https://www.amackeskin.com/toprak-v...ixture-jerry-stoller-adapte-eden-amac-keskin/
-http://peyzaj3m.com/tarimsal-drenaj/
-https://www.trthaber.com/haber/ekon...azi-kazananlara-402-bin-lira-ceza-543010.html
Tuzluluğun artma nedenlerinden bir diğeri ise yine yağışı az olan bölgelerde kimyasal gübreleme ile toprağın A horizonunda tuz birikimidir. Bazı kimyasal gübrelerin tuzluluk değerleri ektedir:
Aşağıdaki tabloda bulunan anyon ve katyonlar birleşerek tuzları oluşturmaktadır. Toprakta yıkanmayarak biriken sodyumlu bileşikler de toprak analizlerinde çıkan «değişebilir sodyum yüzdesini» arttırmaktadır. Değişebilir sodyum yüzdesinin üst sınır olan %15’den fazla çıkması toprak verimliliğini tehtit etmektedir. Önce slaytlarda belirtilen aşamalardan sonra toprak yüzeyinde artan tuzluluk zamanla beyaz renk almaya başlar ve alkali özellik kazanır. Hem tuzlulaşmanın hem de alkalileşmenin meydana gelmesi «sodikleşme» olarak tek kavramda birleştirilir. Bu da başta bir çok besin elementinin alımını zorlaştırmakta ve bitkilerin ideal yetişme koşullarından uzaklaşmasına neden olarak maliyeti arttırmakta ve verimi düşürmektedir.
Toprak analizlerinde çıkan sonuçlara göre toprak tuzluluğunun (EC) 400 µS/cm ‘den küçük olması toprak kalitesi yönünden beklenen bir özelliktir. Bir çok kültür bitkisi bu sınırdan sonra ideal yetişme koşullarından uzaklaşmaktadır.
Bitki ve bitki besin elementlerinin topraktaki aktivitesini olumsuz etkileyen tuzluluğun sınıflandırılması :
Tuzluluğun bitki ve toprağa olumsuz etkileri:
Toprağın;
-Su tutma kapasitesi azalır,
-pH seviyesini yükselterek besin elementlerinin alımını düşürür.
-İnfiltrasyon yani suyun toprağa alınıp aşağı emilim oranı azalır,
-Azot döngüsünün etkinliğini azaltır,
-Toprak canlılığını sağlayan mikroorganizma faaliyetleri olumsuz etkilenir.
Bitkilerde;
- Aşırı konsantrasyonlarında tohumun çimlenmesine bile izin vermemekte, toprakta arttıkça çimlenme başarısını düşürmektedir.
-Besin elementlerinin alımı azalacağı için büyüme ve gelişme yavaşlar.
-Dokularda ölüm, nekroz ve yanıklıklar gözlenir.
-Hücrelerdeki turgor ve osmotik basıncı iyi dengelenemez.
- Bitkideki çabuk susamadan dolayı fotosentezin verimli işlememesi ve hasatta verimin düşmesine sebep olur.
Tuzluluk problemi çözüm önerileri:
1)Kaliteli sulama suyunu, uzmanlardan yardım alarak bilinçli şekilde kullanmak ve yine bilinçli şekilde gübreleme yapmak. Sulama suyu analizlerinin yazın yeraltı sularının çekildiği zamanlarda laboratuvara analiz için gönderilmesi önerilir çünkü suyun kalitesiz olduğu zamanlar yaz aylarının sonuna doğru, yer altı sularının azaldığı zamanlardır. Sulama suyunda 1000 ppm’den fazla tuz bulunması istenmez. Eğer suyumuz aşırı tuzlu çıktıysa, imkan bulabilirsek farklı sulama kaynağından kullanmalı ya da farklı sulama kaynağı ile eldekini birleştirerek tuzsuz sayılacak bir ortalama elde edip sulamamamız gerekir.
2) Kaliteli su kullanarak yetiştirme dönemleri öncesi toprağa 50 ton/dekar su verilerek toprağın yüzeyinde biriken tuzların yıkanması sağlanabilir.
3)Ayrıca seyrek ama fazla su ile sulama yapmaktansa sık ama ideal miktarda su vermek tuzun yıkanmasında daha mantıklıdır.
4) Drenaj kanalları açarak taban suyunun yüksek olduğu ( 1-2 metre derinlikte) alanlardaki suyu boş sulama kanallarına boşaltmak.
5) Tuzluluğun fazla olduğu alanlarda tuzluluğa karşı toleranslı bitkilerin yetiştiriciliğini yapmak. Örneğin tuz gölü çevresinde arpa, buğday, şeker pancarı ve kanola ekimi yapılabilir.
5) Arazi tesviyesi ile suyun çukur alanlarda fazlaca toplanması önlenerek suyun tarla boyunca dengeli şekilde infiltrasyona uğraması sağlanır.
6) Gübreleme: Ekim yapılırken özellikle tuzlu topraklarda tohum ve gübrenin aynı kanala düşmesi önlenmelidir. Böylece zaten fazla olan toprak tuzluluğuna ek olarak gübre tuzluluğu da tohumu daha fazla olumsuz etkilemeden çimlenmesine olanak sağlamaktadır. Ayrıca mümkün olduğunda tuzluluğu düşük gübrelerin tercih edilmesi gerekmektedir.
7) Derin işleme: Tercihen dipkazanlar ile toprağın 20-30 cm derinliğinde bulunan pulluk tabanı kırılarak, sulama suyuyla yıkanmak istenen tuzun burada biriimi önlenerek alt horizonlara hareketi sağlanır.
KAYNAKLAR:
(resimler de dahil)
-Kanber Rıza vd. SULAMA, DRENAJ ve TUZLULUK.
-Zengin Mehmet. BİTKİ BESLEME VE GÜBRELEME. 2021
-Ayers ve Westcot. TUZLULUK PROBLEMLERİNİN GİDERİLMESİ. 1986
-https://www.turktob.org.tr/en/toprak-sikismasi-ve-cozum-yollari/5049
-https://www.toros.com.tr/tr/gubre-faaliyetleri/urunler/bitki-besleme/klasik-gubreler
-https://www.youtube.com/watch?v=-9I3iwE0m4s
-https://www.hortiturkey.com/yazilar/topraklarimizdaki-tuzluluk
-https://www.amackeskin.com/toprak-v...ixture-jerry-stoller-adapte-eden-amac-keskin/
-http://peyzaj3m.com/tarimsal-drenaj/
-https://www.trthaber.com/haber/ekon...azi-kazananlara-402-bin-lira-ceza-543010.html
Son düzenleme:
