İçten yanmalı motorlarda bulunan pistonların içerisinde hareket ettiği silindirlerin boyutları motorun neredeyse tüm karakteristiğini belirler. Beygir gücü, tork ve bu değerlerin hangi devir bantlarında elde edildiği silindirin genel şekli ile yakından alakalıdır. Bu şekli belirleyen 2 değişken ise silindirin çap ve strok ölçüleridir. Yazımızda çap ve strok ifadelerinin ne olduğunu, beygir gücü ve torku nasıl etkilediğine değineceğiz. Bir sonraki yazımızın konusunu ise benzin ve dizel motorlarda çap-strok bağlantısı olarak belirledik.
İngilizce "Cylinder" ifadesinden Türkçe'ye geçmiş bir kelimeli olan silindir, geometrik bir ifadedir ve daire şeklinin uzatılmasıyla veya bir dikdörtgenin bir eksende döndürülmesiyle elde edilir diyebiliriz. İçten yanmalı motorlarda pistonların yukarı aşağı gidip geldiği boşluğa da silindir denir. Geometrik silindir şeklinin motor bloğu içerisinde de aynen gerçekleşmesi dolayısı ile bu ifade içten yanmalı motorlarda da aynen kullanılmaktadır.
Silindir hacminin hesaplanması için kullanılan ifadeler ise geometride kullanılandan daha farklıdır. Motorda silindir çapına "Bore" ve yüksekliğine de "Stroke" denmektedir. Ancak Türkçe'de Bore yerine Çap ifadesi kullanılırken, yükseklik için İngilizce'de olduğu gibi Stroke yani Strok ifadesi kullanılmaktadır. Ancak Strok ifadesi pistonun silindir içerisinde yol aldığı ve taradığı bölge için geçerlidir. Bu nedenle otomobil teknik bilgilerinde "Çap-Strok" olarak belirtilmektedir.
Bir silindir ortadan dikine kesilip kesiti alındığı zaman 3 farklı şekil ile karşılaşmak mümkündür.
- Uzun stroklu motorlar
Strokun silindir çapından büyük olması durumunda karşımıza Çap/Strok oranı 1'den küçük olan uzun bir silindir kesiti şekli çıkmaktadır. Günümüzde benzin ya da dizel motora sahip olsun ağırlıklı olarak bu tip bir şekil ile karşılaşmaktayız. En büyük avantajı olarak ise silindir çapının küçülmesi sayesinde motorun daha dar bir yapıya sahip olması dolayısı ile de motor bölmesi içerisine daha rahat sığdırılabilmesiyle öne çıkmaktadır.
Bu tip çap/strok oranına sahip motorlarda piston kolu daha uzun olduğu için motor hem daha fazla tork üretebilir hem de bu torku düşük devirlerde elde eder. Bu nedenle de özellikle düşük motor hacmine sahip motorlarda büyük avantaj sağlar. Down-sizing yani hacim küçültmenin moda olduğu günümüzde bu nedenle bu tip motorlar hem benzin hem de dizel motorlarda yaygın bir şekilde tercih edilmektedir. Ayrıca daha küçük çapta bir pistona sahip olması ve silindir ile daha az temasta bulunması sayesinde ısı kayıpları kısa stroklu motorlara göre daha azdır ve bu sayede de termal verim daha yüksektir. Yani sıcaklığın muhafazası sayesinde yanma daha verimli gerçekleşir diyebiliriz.
- Kısa stroklu motorlar
Strokun silindir çapından küçük olması durumunda karşımıza Çap/Strok oranı 1'den büyük olan kısa bir silindir kesiti şekli çıkmaktadır. Uzun stroklu motorların aksine biyel kolu daha kısadır ve bu sayede krank daha hızlı bir şekilde döndürülür ve bu sayede motor çok yüksek hızlara çıkabilir. Bunun sonucu olarak daha yüksek güç elde edilebilir. Ayrıca silindir çapının büyük olması sayesinde daha büyük emme ve egzoz supapları kullanılabilir.
Ancak kısa biyel kolu nedeniyle uzun stroklu motorların aksine istenilen düzeyde tork üretilemez. Ayrıca üretilen düşük tork da düşük devirlerde değil yüksek devirlerde elde edilir. Bu nedenle de torkun daha önemli olduğu Cruiser-Chopper tipinde motosiklet motorları genellikle uzun stroka sahipken yüksek hızlara çıkabilen super sport tipindeki motosikletlerde bulunan motorlar kısa strokludur. Benzer bir şekilde 15.000 devir/dakika hıza çıkabilen ve 1.6lt V6 turbo ile 850ps güç üreten Formula 1 motorları da kısa stroklu motorlardır. (Çap:80mm Strok: 53mm)
- Kare motor
Strok ile çapın eşit olması durumunda Çap/Strok oranı 1'e eşittir ve kare şeklinde bir silindir kesiti ortaya çıkmaktadır. Kısa ve uzun stroklu motor tiplerinin yüksek devir, güç ve tork hedeflerini amaçlasa da kare silindir kesitine sahip motorlar günümüzde pek fazla tercih edilmemektedir.
Kaynak :www.sekizsilindir.com
Silindir nedir?
İngilizce "Cylinder" ifadesinden Türkçe'ye geçmiş bir kelimeli olan silindir, geometrik bir ifadedir ve daire şeklinin uzatılmasıyla veya bir dikdörtgenin bir eksende döndürülmesiyle elde edilir diyebiliriz. İçten yanmalı motorlarda pistonların yukarı aşağı gidip geldiği boşluğa da silindir denir. Geometrik silindir şeklinin motor bloğu içerisinde de aynen gerçekleşmesi dolayısı ile bu ifade içten yanmalı motorlarda da aynen kullanılmaktadır.
Silindir hacminin hesaplanması için kullanılan ifadeler ise geometride kullanılandan daha farklıdır. Motorda silindir çapına "Bore" ve yüksekliğine de "Stroke" denmektedir. Ancak Türkçe'de Bore yerine Çap ifadesi kullanılırken, yükseklik için İngilizce'de olduğu gibi Stroke yani Strok ifadesi kullanılmaktadır. Ancak Strok ifadesi pistonun silindir içerisinde yol aldığı ve taradığı bölge için geçerlidir. Bu nedenle otomobil teknik bilgilerinde "Çap-Strok" olarak belirtilmektedir.
İçten yanmalı motorlarda kaç tip silindir şekli vardır?
Bir silindir ortadan dikine kesilip kesiti alındığı zaman 3 farklı şekil ile karşılaşmak mümkündür.
- Uzun stroklu motorlar
Strokun silindir çapından büyük olması durumunda karşımıza Çap/Strok oranı 1'den küçük olan uzun bir silindir kesiti şekli çıkmaktadır. Günümüzde benzin ya da dizel motora sahip olsun ağırlıklı olarak bu tip bir şekil ile karşılaşmaktayız. En büyük avantajı olarak ise silindir çapının küçülmesi sayesinde motorun daha dar bir yapıya sahip olması dolayısı ile de motor bölmesi içerisine daha rahat sığdırılabilmesiyle öne çıkmaktadır.
Bu tip çap/strok oranına sahip motorlarda piston kolu daha uzun olduğu için motor hem daha fazla tork üretebilir hem de bu torku düşük devirlerde elde eder. Bu nedenle de özellikle düşük motor hacmine sahip motorlarda büyük avantaj sağlar. Down-sizing yani hacim küçültmenin moda olduğu günümüzde bu nedenle bu tip motorlar hem benzin hem de dizel motorlarda yaygın bir şekilde tercih edilmektedir. Ayrıca daha küçük çapta bir pistona sahip olması ve silindir ile daha az temasta bulunması sayesinde ısı kayıpları kısa stroklu motorlara göre daha azdır ve bu sayede de termal verim daha yüksektir. Yani sıcaklığın muhafazası sayesinde yanma daha verimli gerçekleşir diyebiliriz.
- Kısa stroklu motorlar
Strokun silindir çapından küçük olması durumunda karşımıza Çap/Strok oranı 1'den büyük olan kısa bir silindir kesiti şekli çıkmaktadır. Uzun stroklu motorların aksine biyel kolu daha kısadır ve bu sayede krank daha hızlı bir şekilde döndürülür ve bu sayede motor çok yüksek hızlara çıkabilir. Bunun sonucu olarak daha yüksek güç elde edilebilir. Ayrıca silindir çapının büyük olması sayesinde daha büyük emme ve egzoz supapları kullanılabilir.
Ancak kısa biyel kolu nedeniyle uzun stroklu motorların aksine istenilen düzeyde tork üretilemez. Ayrıca üretilen düşük tork da düşük devirlerde değil yüksek devirlerde elde edilir. Bu nedenle de torkun daha önemli olduğu Cruiser-Chopper tipinde motosiklet motorları genellikle uzun stroka sahipken yüksek hızlara çıkabilen super sport tipindeki motosikletlerde bulunan motorlar kısa strokludur. Benzer bir şekilde 15.000 devir/dakika hıza çıkabilen ve 1.6lt V6 turbo ile 850ps güç üreten Formula 1 motorları da kısa stroklu motorlardır. (Çap:80mm Strok: 53mm)
- Kare motor
Strok ile çapın eşit olması durumunda Çap/Strok oranı 1'e eşittir ve kare şeklinde bir silindir kesiti ortaya çıkmaktadır. Kısa ve uzun stroklu motor tiplerinin yüksek devir, güç ve tork hedeflerini amaçlasa da kare silindir kesitine sahip motorlar günümüzde pek fazla tercih edilmemektedir.
Kaynak :www.sekizsilindir.com
