Bademin İklim ve Toprak İstekleri
Badem, kışları yarı ılıman ve yazları yoğunlukla sıcak geçen iklimlerde yetişip, kireçce zengin olan arazilerde iyi bir gelişim sergileyen stratejik bir meyvedir. Toprak seçiciliği olmayan ancak meyve olgunlaşması için aşırı sıcaklık isteyen badem, don tehlikesi olan ve ilkbahar geç donlarının yaşandığı yörelerde ticari bir değeri olmamaktadır.
Bademin Ülkemizdeki Yeri
Geçtiğimiz yüzyıla kadar ülkemizde bir çit meyvesi olarak tarla kenarlarına ekilen bademin değeri çok geç anlaşıldı. ORMAN BAKANLIĞININ teşvikleriyle son 10 yılda birçok ilde hububat tarımına altarnatif olarak tercih edilmektedir. Ülkemizde alan bazlı üretimde 2020 yılı itibariyle 100.000 dekara yaklaşan Adıyaman ilk sırada yer almakta. Ayrıca kendi bünyesinde çeşitli meyve işleme fabrikaları ve sert kabuklu meyve birliğini barındıran ilimizde, Üniversitedeki hastalık ve zararlılar ile ilgili araştırma bölümünün katkısıyla profesyonel bir yetiştiricilik yapılmakta.
Badem Yetiştirme Teknikleri
Badem tarımında farklı anaçlar ve kendine özgü çeşitlerin ıslahıyla adını duyaran ABD ve İspanya, bu alanda yüksek rekolteler elde etmekte ve makineli hasat yapmaktadırlar. ABD'de profesyonel yetişkin (8-10 yaş) bir badem bahçesinde ortalama 700-800 kg/da elde edilirken, Türkiye'de bu oran ancak 300-350 kg/da civarıdır. Ülkemizde genellikle kuru yetiştiricilik yapıldığı için kazık kök eğilimi yüksek olan acı badem anaçları tercih ediliyordu. Son yıllarda sulanır şartlarda yetiştiriciliği yapılan ve saçak kök yapısı olan şeftali×badem (gf 677) ve garnem gibi anaçlar tercih edilerek 500-600 kg/da hedefine varmak isteniyor. Doku kültürüyle elde edile bu klon anaçlar; su durgunluğuna karşı acı badem anacına göre daha dayanıklıdır. Ayrıca daha önceleri 5×5, 6×5 ve 6×6 şeklinde yapılan dikim aralıkları terk edilip, doğal bir koridor oluşturma adına 6×4 ve daha modern bir yetiştiricilik için 5×4, 5×3 gibi dikim aralıkları tercih edilme yoluna gidilmiştir.
Badem Toprak Hazırlığı ve Dikimi
Badem dikilecek bir arazi: yazın riper ile patlatılır, gerekli sürümler ve piketaj çalışmaları yapıldıktan sonra aralık ve ocak aylarında dikimi yapılır. Ilkbaharı soğuk geçen yörelerde daha geç dikim yapılabilir. Dikimi yapılan fidanın tepesi 80-90 cm'den kesilir ve ilk 3 yıl şekil budaması ve daha sonra meyve budaması yapılır. Badem 4. yılında ticari olarak üreticine bir geri dönüş sağlar ve 10 yaşına varınca verimin en çok olduğu yılları yaşamaya başlar. Klon anaçlarda yüksek verim 7-8 yaşlardan itibaren başlar. Acı badem anaçları yaklaşık olarak 40-50 yıl kadar ticari bir yaşamı olurken, klon anaçlarda 15-20 yıl en fazla 25 yıl kadar olduğu öngörülüyor.
Badem Hastalıkları
Bademin hastalıkları dal ve çeşitli kök kanserleridir. Bu yüzden kullanılan aletler sık sık dezanfekte edilmeli ve ağaçlar büyüyünceye kadar kök ve gövde kontrolü yapılmalıdır. Gerikirse kimyasal müdahele yapılmalıdır. Ayrıca kök, gövde ve dalları yaralamamak için çok dikkatli olunmalı. Yaralı bölgelerde sakızlanma olup çeşitli hastalıklara yol açabilir. Kışın koruma amaçlı %2'lik bordo bulamaca biraz kanola yağı ekleyerek püskürtme yoluyla ağacımıza uygulayabiliriz.
Bademde Zirai Ilaçlama
Bademde meyve tomurcukları %10, %70 ve %100 patlayınca, çiçek monilyası için 3 adet fungal ilaçlama yapılır. Meyveler nohut büyüklüğüne gelmeye doğru, 10-15 gün ara ile 3 adet kurt ilaçlaması yapılır. Yılin gidişatına göre kurt ilaçlarına yaprak biti,şeftali filiz güvesi ve meyve antraknozu için çeşitli ilaçlar katılır. Kabuklu meyve sertleşmeye doğru emposca ve kırmızı örümcek için 2 adet uygulama yapılır.
Bademde Hasat
Meyve kabuklarında çatlamalar yoğunlaştığı zaman hasat yapılır. Ağacın dallarına ve bir sonraki yılın meyve gözlerine zarar vermemek için uygun hasat ekipmanları kullanılmalıdır. Hasat edilen yaş kabuklu meyve bekletilmeden soyma makinesinden geçirilir. En az 1 gün güneşte ya da 2-3 gün serinde kurutulup satışa hazırlanır.
Bademde Gübreleme
Hasattan bir hafta sonra yeni meyve gözlerini beslemek için çonko, bor yapraktan püskürtülür ve kışa doğru organik materyaller tarlaya aktarılır. Gözler patlamaya doğru tabanda 5 besin (N,P,K,S,Zn) katkılı gübrelerle besleme yapılır. Nisan, mayis ve haziran aylarında badem bitkisi yoğunlukla azot kaldırır. Sulama varsa mayıs ve haziran aylarınin başında can verilebilir. Ayrıca haziran ve temmuz aylarinda potasyum verilebilir.
Badem Çeşitleri
Ülkemizde ilk kurulan badem bahçeleri ana çeşit ferragnes ve tozlayıcı ferradual çeşitleridir. Ancak son zamanlarda kendine verimli laurenne ve ispanyol vairo gibi çeşitler de tercih edilmeye başlandı.
